Ciekawy przypadek Listy ZUM. Czy ostatnie zmiany w regulaminie podobają się branży?

• Branża pozytywnie ocenia dopuszczenie urządzeń ze znakami jakości HP Keymark, EHPA Q i Eurovent na Listę ZUM, ale krytykuje wyjątek dla pomp powietrze-woda – najpopularniejszego typu na rynku.
• Organizacje branżowe zarzucają MKiŚ pośrednie przyznanie się do błędu: po wprowadzeniu obowiązkowych badań pracy pomp w warunkach niskotemperaturowych i poniesieniu przez firmy kosztów ich realizacji, wymóg został wycofany.
• Z listy ZUM mają zostać usunięte urządzenia spoza bazy EPREL, jednak dopiero od grudnia, co według PORT PC jest zbyt późne w obliczu powszechnego łamania unijnych przepisów.

Lista ZUM z dużymi zmianami. Czym jest to zestawienie?

W ubiegłym roku w ramach programu Czyste Powietrze wprowadzono obowiązek, aby dotowane urządzenia grzewcze znajdowały się na Liście ZUM (Zielonych Urządzeń i Materiałów). Od nowego roku w życie weszły z kolei istotne ograniczenia dotyczące wpisu kotłów czy pomp ciepła na tę listę – wszystkie urządzenia musiały przejść specjalistyczne badania w akredytowanym laboratorium na terenie UE lub Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu.

Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC) postulowała, aby zamiast tego do dofinansowania w ramach Czystego Powietrza dopuścić te pompy ciepła, które posiadają jeden z trzech znaków jakości: HP Keymark, EHPA Q i Eurovent. Jak podkreśla w rozmowie z nami prezes PORT PC Paweł Lachman są to znaki jakości z wymaganiami istotnie większymi niż te, które obowiązują w badaniach dopuszczających na Listę ZUM. Więcej pisaliśmy o tym w poniższym artykule:

Ministerstwo Klimatu i Środowiska miało wysłać do trzech organizacji branżowych (PORT PC, Stowarzyszenie Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych – SPIUG, a także związku pracodawców AGD APPLiA) informację o zmianach, jakie mają być wdrożone na Liście ZUM. Jak przyznał w rozmowie z nami Paweł Lachman resort nie podał, od kiedy dokładnie modyfikacje te miałyby być wdrożone w życie. Na czym dokładnie polegają niektóre z nich?

Kontrowersyjne zmiany i skarga do KE. Lista ZUM w ogniu krytyki?

Przede wszystkim na Listę ZUM zostaną dopuszczone pompy ciepła ze znakami jakości HP Keymark, EHPA Q i Eurovent, o ile badania wykonywane w celu ich uzyskania odbyły się w europejskich laboratoriach. Wyjątkiem będą pompy ciepła powietrze-woda do ogrzewania budynków, co do których nadal obowiązkowe będzie specjalne badanie w celu dopuszczenia na listę, zgodne z dotychczasowymi wymaganiami. Zdaniem Pawła Lachmana jest to niedopuszczalne, bowiem to właśnie ten typ pompy stanowi największy segment na rynku tych urządzeń. – To są działania absolutnie niezgodne z europejską praktyką – mówi nam prezes PORT PC i podkreśla, że wymogi badawcze w przypadku certyfikatów HP Keymark, EHPA Q i Eurovent są znacznie wyższe niż te, które aktualnie dopuszczają urządzenie do pojawienia się na Liście ZUM. 

PORT PC, SPIUG i APPLiA domagają się dopuszczenia na Listę ZUM również pomp ciepła powietrze-woda z wymienionymi powyżej znakami jakości. Postulat ten jest elementem skargi, jaką PORT PC złożył na początku roku do Komisji Europejskiej. Warto zaznaczyć, że głównym celem uszczelnienia Listy ZUM było niedopuszczenie do niej urządzeń niskiej jakości i efektywności. Przeprowadzania bardziej rygorystycznych badań pompy ciepła przed wpisem do zestawienia wydaje się więc sensownym postulatem.

“Branża straciła 20-30 mln zł”. Czy to przez nieprawidłowości na Liście ZUM?

W rozmowie z nami Paweł Lachman zdradził jednak więcej informacji dotyczących tego, jak wyglądało opracowywanie zasad dopuszczania urządzeń na Listę ZUM. Przypomniał o porozumieniu, jakie MKiŚ podpisało z organizacjami branżowymi pod koniec 2023 roku:

- W grudniu 2023 roku podpisaliśmy porozumienie, według którego w badaniach potrzebnych do wpisu na Listę ZUM miały być potwierdzone dane z karty produktu. W karcie produktu, według etykietowania, nie ma obowiązkowej specyfikacji dla zastosowania ogrzewania niskotemperaturowego, podłogowego. Jest tylko dla 55 stopni Celsjusza, czyli powiedzmy dla ogrzewania grzejnikowego, tzw. średniotemperaturowego – mówi Lachman.

Kolejne kilka miesięcy MKiŚ (do kwietnia 2024) poświęcił na dopracowywanie warunków technicznych zawartych w regulaminie listy ZUM. W tym procesie nie brały już udziału organizacje branżowe takie jak PORT PC czy SPIUG. W kwietniu 2024 roku ujawniono dokładny regulamin. Okazało się, że umieszczono w nim obowiązek sprawdzania warunków pracy również w warunkach ogrzewania niskotemperaturowego, co było sprzeczne z wcześniejszymi ustaleniami.

Jak wynika z najnowszych modyfikacji regulaminu, wymóg ten ma zostać zlikwidowany. W czym problem? Przez ostatni rok przedstawiciele branży grzewczej zainwestowali swoje środki w przeprowadzenie badań potwierdzających spełnianie warunków dla ogrzewania podłogowego, które teraz okazały się zbędne.

– MKiŚ po roku pośrednio przyznało, że tych badań nie powinno tam być, a w tym czasie firmy wydały 20-30 milionów złotych na badania – mówi nam Lachman, podkreślając, że tego typu certyfikacja zwiększa koszt urządzenia nawet dwukrotnie. – Co ciekawe zaraz po ogłoszeniu tych wymogów część firm związanych z Izbą Gospodarczą Urządzeń OZE już miała badania na zastosowanie niskotemperaturowe, co jest absolutnie podejrzane – dodaje prezes PORT PC.

Lista ZUM a baza EPREL – co poszło nie tak?

Kolejnym interesującym aspektem związanym z funkcjonowaniem Listy ZUM jest fakt, że zostały na nią wpuszczone urządzenia, które nie znajdują się w unijnej bazie EPREL. Zdaniem Pawła Lachmana było to najpewniej efektem urzędniczego zaniedbania. Istotny jest fakt, że urządzenia nieznajdujące się w bazie EPREL (mowa tu zarówno o pompach ciepła, jak i na przykład kotłach na biomasę)... nie są legalnie wprowadzone na rynek w krajach Unii Europejskiej.

– Ja już pod koniec kwietnia zeszłego roku zgłosiłem tę sprawę do Ministerstwa Klimatu, poruszałem temat na spotkaniach czy w formie pisemnej i nie było na to żadnej reakcji. Dopiero dostarczenie przez nas analizy prawnej, która wykazuje odpowiedzialność urzędników za ten stan rzeczy moim zdaniem doprowadziło do zmiany – mówi Paweł Lachman.

W dokumentach przekazanych organizacjom branżowym przez MKiŚ, resort wskazał termin 15 grudnia bieżącego roku jako moment, w którym urządzenia nieznajdujące się w bazie EPREL zostaną wykluczone z Listy ZUM. Zdaniem prezesa PORT PC to znacząco zbyt daleki termin, a do działań powinno dojść jak najszybciej. – W sytuacji łamania prawa nie możemy tak długo czekać na podjęcie akcji – podkreśla Paweł Lachman.

Czy MKiŚ odniesie się do postulatów branżowych stowarzyszeń? Lista ZUM miała w założeniu chronić beneficjentów Czystego Powietrza przed zalewem niskiej jakości produktów, które nie zapewniały odpowiedniego komfortu użytkowania. Wyeliminowanie z niej wszelkich nieprawidłowości powinno być priorytetem osób zarządzających programem.

Źródło: PORT PC, opracowanie własne