Czyste Powietrze: czy firma może pełnić funkcję operatora? Jest pewien wyjątek

• Nowa wersja programu „Czyste Powietrze” wprowadziła obowiązkowy udział operatora przy dofinansowaniach do 100% kosztów kwalifikowanych, by chronić beneficjentów przed nieuczciwymi wykonawcami.
• Funkcję operatora mogą pełnić jedynie samorządy gminne lub wojewódzkie fundusze ochrony środowiska – firmy prywatne nie mają takiego uprawnienia, choć wcześniej uczestniczyły w pilotażu.
• Wyjątek stanowi sytuacja, w której gmina zleca realizację zadań firmie jako podwykonawcy; w takim przypadku za jej działania odpowiada formalnie gmina, nie sam wykonawca.

Czyste Powietrze i oszuści: czy operatorzy zapobiegną nadużyciom?

Ponowne uruchomienie naboru w programie Czyste Powietrze jest dobrą okazją, aby wyczulić potencjalnych beneficjentów na odpowiedni dobór firm, oferujących swoje usługi w ramach państwowych programów dotacyjnych. O tym problemie mówiło się w mediach dużo, szczególnie w kontekście właśnie Czystego Powietrza, które oferuje dopłaty obejmujące do 100% kosztów kwalifikowanych. Taka sytuacja doprowadziła do powstania całego sektora rynku opartego na sprzedaży prowadzonej przez przedstawicieli handlowych, którzy chodząc od drzwi do drzwi oferowali “darmową termomodernizację”.

Wraz z początkiem kwietnia ruszył nabór w nowej wersji programu Czyste Powietrze, w ramach którego wprowadzono mechanizmy mające zapobiegać nadużyciom nieuczciwych wykonawców. Ma temu służyć przede wszystkim program operatorów, których udział w całej inwestycji jest konieczny przy chęci uzyskania dopłaty na poziomie 100% kosztów kwalifikowanych. W ponownego ruszenia programu warto zwrócić uwagę na to, kto może takim operatorem być.

Kto może być operatorem Czystego Powietrza? Program pilotażowy komplikuje sprawę

Na początek warto wyjaśnić, skąd mogą wynikać komplikację w tej kwestii. Instytucja operatora w programie Czyste Powietrze wbrew pozorom nie jest bowiem całkowitą nowością. W drugiej połowie 2023 roku funkcję tę pilotażowo wprowadzono w trzech województwach: małopolskim, świętokrzyskim i warmińsko-mazurskim. Do pilotaży mogły się zgłaszać samorządy gminne, ale również firmy. Niektóre z podmiotów tych chętnie umieszczały informację o uczestniczeniu w programie operatorskim w swoich materiałach marketingowych, na stronach internetowych oraz w mediach społecznościowych.

Tamten system operatorski był jednak pilotażem obejmującym jedynie trzy województwa. Aktualnie operatorzy są już w pełni wdrożeni w program Czyste Powietrze, działają na terenie całej Polski, a system ich doboru jest nieco inny. Przede wszystkim funkcję operatorów mogą pełnić jedynie samorządy gminne, a tak, gdzie gminy się nie zgłoszą, obowiązki operatora przejmuje wojewódzki fundusz ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

Czy firmy mogą być operatorami Czystego Powietrza?

Jak wynika z informacji przekazanej nam przez NFOŚiGW, żadna firma, która pełniła funkcję operatora w ramach pilotażowego programu dwa lata temu nie pełni tej funkcji teraz. Funkcja operatora może być wykonywana jedynie przez gminy oraz wojewódzkie fundusze. Skontaktowaliśmy się jednak z przedstawicielem jednej z firm zaangażowanych jako operator w ramach pilotażu dwa lata temu. Jego zdaniem umowa na pełnienie funkcji operatora podpisana na okres do marca 2026 roku nadal obowiązuje, a aktualnie trwają negocjacje dokumentów z Narodowym Funduszem.

Na ten moment warto pamiętać, że co do zasady funkcję operatora mogą pełnić jedynie gminy lub fundusze wojewódzkie. Jeżeli jednak inwestycja odbywa się w jednym z trzech województw objętych pilotażem w 2023 roku (małopolskie, świętokrzyskie i warmińsko-mazurskie) niejasna pozostaje sytuacja firm i innych podmiotów, które uczestniczyły wtedy w programie pilotażowym. Ze strony NFOŚiGW oraz pilotażowych operatorów dobiegają w tej sprawie sprzeczne sygnały. Jak widać sprawa jest nieco bardziej skomplikowana, a o jej przebiegu będziemy informować w kolejnych artykułach.

Źródła: NFOŚiGW