Czyste Powietrze i koniec audytów energetycznych. Znamy więcej szczegółów!

• Powrót programu zapowiedziano na 31 marca 2025 roku. Trwają konsultacje społeczne – zachęcamy do udziału.
• NFOŚiGW chce skończyć z nadużyciami, których dopuszczają się niektórzy beneficjenci i firmy. Zostaną wprowadzone maksymalne ceny dla produktów i usług. Zmianie ulegną również progi dochodowe i maksymalne kwoty dotacji.
• Wprowadzona zostanie lista ZUM dla audytorów i wykonawców, częstsze kontrole, a audyty energetyczne zostaną zastąpione nowymi rozwiązaniami.

Przede wszystkim zachęcamy zainteresowane osoby i podmioty do wzięcia udziału w konsultacjach społecznych. To od nich będzie zależał ostateczny kształt programu Czyste Powietrze, który ma ruszyć 31 marca 2025 roku.

Program idzie w tej chwili do konsultacji. Będziemy nanosić jeszcze propozycje, które państwo będziecie składać, więc też wszystkich zachęcamy do tych konsultacji

zwrócił się do uczestników konferencji prasowej Robert Gajda, wiceprezes zarządu NFOŚiGW

Co zmieni się w programie?

Wprowadzone zostaną limity cen jednostkowych dla produktów i usług. Jak podkreśla Robert Gajda, koniec z sytuacjami, w których drzwi kosztują 20 tysięcy złotych, a okna 40 tysięcy złotych. Nie będzie również wypłat zaliczek bezpośrednio na konto wykonawcy. Beneficjent, jako osoba odpowiedzialna za inwestycję, ma samodzielnie zarządzać finansami. Środki trafią na specjalne konto celowe w banku, przeznaczone wyłącznie do finansowania inwestycji. Gajda zaznaczył, że dotacje w trzeciej grupie (najwyższy poziom dofinansowania) będą dostępne tylko dla najuboższych. Przypomnijmy, że ten poziom wsparcia wynosi 100% kosztów i może sięgać 136,2 tysiąca złotych.

To rozwiązanie ma wyeliminować praktyki polegające na przepisywaniu części nieruchomości na członków rodziny o najniższych dochodach. Rekordziści posiadali po kilka takich budynków i na każdy z nich uzyskiwali wysokie dofinansowanie. Teraz właściciel będzie musiał posiadać nieruchomość przez minimum trzy lata. Dzięki temu uniknie się nieuczciwego przekazywania jej członkom rodziny. W sprawach spadkowych sytuacje będą rozwiązywane indywidualnie.

Zostaną także zaktualizowane progi dochodowe oraz limity kosztów dla poszczególnych inwestycji. NFOŚiGW uwzględnia wpływ inflacji, dlatego urealnienie kwot jest konieczne. Reforma ma poprawić sytuację beneficjentów, a nie pogorszyć współpracę — tak przynajmniej zapewnia Robert Gajda.

Z programu znikną dotacje na kotły gazowe i olejowe. Osoby, które zakupiły takie urządzenia, ale nie zdążyły złożyć wniosku, będą mogły to zrobić w ramach okresu przejściowego. Ważne zmiany dotkną również prefinansowania inwestycji. Jego poziom zostanie obniżony z 50% do 20%.

Obniżamy prefinansowanie z 50% do 20%. Będzie to bezpieczne, bo będzie wrzucone na konto celowe beneficjenta, w tym wypadku nie będzie już nadużyć przez firmy, które wykorzystywały poziom prefinansowania 50%, pobierały i znikały nam z rynku

tłumaczy Gajda.

Operatorzy w programie Czyste Powietrze

Jedną z kluczowych innowacji w nowej edycji programu Czyste Powietrze będzie wprowadzenie instytucji tzw. operatorów na terenie całej Polski. Zgodnie z zapowiedziami przedstawicieli NFOŚiGW, operatorzy będą pełnić rolę “aniołów stróżów” dla beneficjentów programu. Ich zadaniem będzie przeprowadzenie wnioskodawcy przez cały proces składania dokumentów oraz nadzorowanie realizacji inwestycji. Celem jest, aby wnioski składane pod okiem operatorów były lepiej wypełnione i szybciej rozpatrywane. Dodatkowo operatorzy mają chronić beneficjentów przed nieuczciwymi wykonawcami.

Domyślnie operatorami miałyby być gminy, jednak nie każdy samorząd wyraził chęć pełnienia tej roli. W związku z tym NFOŚiGW planuje przeprowadzenie przetargów na wybór operatorów. Na ten moment nie są znane szczegóły dotyczące tych podmiotów, ich uprawnień ani metod selekcji.

• Zobacz również: Unia Europejska przesadziła z regulacjami? Dynamiczny rozwój termomodernizacji i OZE spowodował problemy

Koniec audytów energetycznych

Teraz informacja, która zaskoczy wielu z was – koniec z audytami energetycznymi! Zostaną one zastąpione świadectwem charakterystyki energetycznej oraz oceną energetyczną, która wymaga obowiązkowej wizyty eksperta na miejscu. Nie będzie już sytuacji, w których boty wystawiały świadectwa co kilka minut, ani audytów za 300 złotych. Ekspert będzie musiał osobiście odwiedzić budynek, określić, jak powinna wyglądać termomodernizacja, a po zakończeniu prac sprawdzić, czy wymagane efekty zostały osiągnięte.

Na obawy naszej redakcji dotyczące likwidacji audytów, Robert Gajda odpowiedział, że na początku inwestycji audytor będzie musiał powiedzieć beneficjentowi, co należy zrobić, by osiągnąć odpowiedni pułap oszczędności. Wiceszef NFOŚiGW zapewnił, że audytor przygotuje "taki audyt energetyczny". Cały proces termomodernizacyjny zostanie zakończony wystawieniem świadectwa po wykonaniu wszystkich prac, co pozwoli na kontrolę, czy wskazany zakres działań został zrealizowany.

Uzyskanie standardu energetycznego na poziomie minimum 120 kWh/(m²·rok). Mieliśmy w tej chwili dwa poziomy. Jeden to obniżenie o 40% i minimum 80 kWh/(m²·rok). W tej chwili robimy jeden uśredniony

dodaje Robert Gajda 

Mniej formalności, ale za to częstsze kontrole

Zapowiedziano również wprowadzenie zmian mających na celu skrócenie czasu rozpatrywania wniosków. Jakie będą tego efekty? Obecnie WFOŚiGW zmaga się z dużymi zaległościami, brakiem standaryzowanych umów i niestandardową współpracą między oddziałami. Zaległości wynikały głównie z błędów we wnioskach, co wydłużało cały proces. Wprowadzenie operatorów, którzy będą składać wnioski w imieniu beneficjentów, ma znacząco skrócić ten czas.

Statystycznie co piąty wniosek tylko był prawidłowo wypełniony, co powodowało, że wydłużał się okres rozliczenia

dodaje Gajda.

Robert Gajda, wiceszef zarządu NFOŚiGW, podkreślił konieczność wprowadzenia kontroli w programie Czyste Powietrze. Doświadczenia ostatnich miesięcy potwierdziły tę potrzebę. Kontrole obejmą zarówno beneficjentów, jak i wykonawców. Dodatkowo wprowadzona zostanie także kontrola operatorów.

Nowe obowiązki dla wykonawców

Wprowadzony zostanie nowy obowiązek – ubezpieczenie OC wykonawcy. Obecnie nie ma takiego wymogu, ale będzie to korzystne zarówno dla Skarbu Państwa, jak i dla beneficjentów programu Czyste Powietrze. Dzięki ubezpieczeniu beneficjenci będą mogli dochodzić swoich praw, jeśli wykonawca nie wywiąże się z obowiązków.

Lista ZUM dla wykonawców i audytorów

NFOŚiGW planuje stworzenie listy ZUM dla audytorów i wykonawców. Fundusz liczy, że pomoże to beneficjentom w wyborze odpowiednich specjalistów, co zwiększy szanse na udaną termomodernizację. Robert Gajda podczas konferencji prasowej podkreślił, że listy będą pełniły jedynie rolę drogowskazu, a korzystanie z nich nie będzie obowiązkowe. Nie wyjaśniono jednak, jakie kryteria pozwolą znaleźć się na takiej liście. Wszystkie szczegóły programu Czyste Powietrze omówimy w następnych materiałach.