Duże farmy fotowoltaiczne, a średniej wielkości instalacje fotowoltaiczne, co jest lepsze dla środowiska?

Mało dostępnych danych

Przeprowadzony przez grupę badawczą Cátedra Steppe Forward przegląd systematyczny, w skład której wchodzą naukowcy z Uniwersytetu Autonomicznego w Madrycie (UAM), Centrum Nauki i Technologii Leśnej Katalonii (CTFC) oraz francuskiego koncernu energetycznego TotalEnergies, ujawnił niewielką liczbę badań dotyczących wpływu farm fotowoltaicznych na bioróżnorodność. Badacze wskazują, że surowsze oceny oddziaływania na środowisko w przypadku dużych farm fotowoltaicznych kontrastują z mniejszymi instalacjami, które nie są poddawane tak restrykcyjnym wymogom. Badania te podkreślają również potrzebę wprowadzenia bardziej zintegrowanych i synergicznych ocen wpływu na środowisko.

Większy wpływ średnich instalacji na środowisko

Przegląd wykazał, że średniej wielkości instalacje fotowoltaiczne powodują większe straty w półnaturalnych siedliskach niż duże farmy. Prawdopodobnie wynika to z faktu, że "mega-instalacje PV" są poddawane bardziej rygorystycznym ocenom oddziaływania na środowisko, co może skutkować fragmentacją dużych projektów. Z kolei rozproszona lokalizacja mniejszych instalacji prowadzi do kumulacji negatywnych wpływów środowiskowych, które nie są wykrywane w niezależnych ocenach, co dodatkowo potwierdza potrzebę zintegrowanych i synergicznych ocen oddziaływania na środowisko.

Wyniki badania zostały opublikowane w czasopiśmie *Conservation Letters*, w artykule zatytułowanym „Rozwój energetyki fotowoltaicznej a ochrona bioróżnorodności: Stan wiedzy i luki badawcze”. Naukowcy przeanalizowali 180 artykułów naukowych opublikowanych od 2010 roku, zauważając, że choć rozwój technologii fotowoltaicznych przyspieszył w ostatnich latach, badania nad ich wpływem na środowisko nie nadążają za tym wzrostem.

Wzrost liczby badań, ale ograniczenia w wiedzy

Liczba artykułów naukowych dotyczących wpływu farm fotowoltaicznych na środowisko wzrosła 25-krotnie w latach 2010-2023. Pozwoliło to zidentyfikować główne oddziaływania tych instalacji na ekosystemy i organizmy. Jednak naukowcy zwrócili uwagę na potrzebę dalszych badań w celu zapewnienia, że transformacja energetyczna przebiega w sposób zrównoważony.

Chociaż Azja i Europa znajdują się na czele pod względem zainstalowanej mocy fotowoltaicznej, większość dostępnej wiedzy pochodzi z badań przeprowadzonych w Ameryce Północnej, zwłaszcza na terenach pustynnych. Wyniki tych badań nie zawsze można przenieść na inne środowiska, takie jak tereny rolnicze, gdzie znajduje się większość globalnych instalacji PV.

Większość badań skupiała się na utracie lub zmianie siedlisk, natomiast inne kwestie, takie jak wpływ instalacji na mikroklimat czy potencjał systemów agrowoltaicznych, były badane znacznie rzadziej. Ponadto, 53% badań dotyczyło tylko jednej instalacji PV, a warunki przed rozpoczęciem budowy rzadko były rejestrowane.

Różnorodność oddziaływań farm fotowoltaicznych

Instalacje fotowoltaiczne wpływają na środowisko i bioróżnorodność na różne sposoby. Na terenach suchych panele zmieniają mikroklimat, tworząc obszary cienia i zwiększając wilgotność gleby. Mogą także modyfikować chemiczne i fizyczne właściwości gleby, jednak potrzebne są dalsze badania, aby lepiej zrozumieć mechanizmy tych zmian.

Na poziomie krajobrazu farmy PV stanowią fizyczną barierę, która zakłóca ruchy zwierząt, co może wpływać na ich zachowanie i populacje. Z kolei na mniejszą skalę, tworzone przez panele gradienty cienia i wilgoci mogą zmieniać strukturę roślinności oraz wpływać na siedliska innych organizmów, takich jak ptaki czy stawonogi, zmieniając ich wzorce użytkowania przestrzeni.

Badania zwróciły również uwagę na zjawisko kolizji z instalacjami PV, które dotyczy głównie organizmów wodnych, zwłaszcza stawonogów. Organizmom tym zdarza się opuszczać naturalne zbiorniki wodne, podążając za błędnym sygnałem, co prowadzi do ich uwięzienia w „pułapkach ekologicznych” – zjawisko to nazywa się efektem jeziora.

Priorytet dla planowania i badań 

Podczas instalacji modułów fotowoltaicznych priorytetem powinno być minimalizowanie negatywnego wpływu na środowisko, poczynając od właściwego planowania przestrzennego. Ponadto, konieczne są dalsze badania, aby lepiej zrozumieć mechanizmy odpowiedzialne za obserwowane oddziaływania, co pozwoli na projektowanie skutecznych środków łagodzących.

Autorzy podkreślają również potrzebę dywersyfikacji kontekstów środowiskowych i komponentów ekosystemowych, aby uniknąć stronniczości w dostępnych danych. Należy także stosować solidne metodologie badawcze, takie jak podejście BACI (Before-After-Control-Impact), oraz ujednolicone protokoły, które pozwolą porównywać uzyskane wyniki.

Ostatecznie, konieczne są większe wysiłki w zakresie oceny kumulatywnego wpływu środowiskowego, aby zapobiec sytuacji, w której rozproszone małe instalacje PV generują większe negatywne skutki niż pojedyncze duże farmy.

Źródło: Cátedra Steppe Forward