Europejskie pompy ciepła – silny łańcuch dostaw?

• Inwestycje w pompy ciepła mogą przynosić korzyści, takie jak dekarbonizacja ogrzewania, uniezależnienie od paliw kopalnych, nowe miejsca pracy oraz czystsze powietrze.
• Produkcję pomp ciepła w EU prowadzą głównie małe i średnie przedsiębiorstwa.
• Osiągnięcie celów w zakresie pomp ciepła wymaga stabilnego popytu i długoterminowej polityki, w tym ulg podatkowych, wsparcia dla badań oraz eliminacji barier administracyjnych.

Szybsza dekarbonizacja ciepłownictwa sieciowego, ogrzewania budynków mieszkalnych i przemysłu. Szybsze uniezależnienie od paliw kopalnych sprowadzanych z innych części świata, w tym z Rosji. Nowe miejsca pracy, czystsze powietrze, wzmocnienie lokalnej gospodarki. Sieci elektroenergetyczne lepiej przygotowane na zwiększenie udziału OZE. Te wszystkie korzyści przynoszą Europie inwestycje w pompy ciepła, zarówno na poziomie pojedynczych instalacji w domach mieszkalnych, jak i tworzenia nowych mocy wytwórczych i rozwój usług w zakresie montażu i serwisu tych urządzeń. I to właśnie na europejskim łańcuchu dostaw skupimy się w dalszej części tekstu.

Pompy ciepła z serca Europy 

Nawet 30 GW nowych mocy produkcyjnych pomp ciepła ma pojawić się w Unii Europejskiej do 2030 roku. W Europie sektor pomp ciepła tworzony jest przede wszystkim przez małe i średnie przedsiębiorstwa. Produkcja odbywa się w ponad 250 fabrykach na całym kontynencie, które zatrudniają miejscowych pracowników. Komisja Europejska szacuje, że około 60-73% pomp ciepła zainstalowanych w Europie jest w niej również produkowane. Dodatkowo Europa jest domem dla 25 uniwersytetów i innych szanowanych jednostek badawczych zajmujących się usprawnianiem i znajdowaniem nowych zastosowań dla urządzeń wykorzystujących sprężarkowe układy chłodnicze.

Europa w zakresie pomp ciepła ma duże możliwości, a Unia Europejska jest jedynym regionem na świecie, gdzie producenci ostrzą sobie zęby na znacznie większe fabryki. Jednak w ostatnim okresie rynek pomp ciepła zaliczył pierwszy od lat spadek, po rekordowo dobrym roku 2022. Zapewnienie długoterminowej stabilności rynku i pewnego popytu jest bardzo ważne z punktu widzenia transformacji energetycznej. 50% energii w Europie zużywane jest na potrzeby ogrzewania i chłodzenia, znaczna większość zapewniana jest ciągle z wykorzystaniem paliw kopalnych, a pompy ciepła są wiodącą technologią umożliwiającą dekarbonizację ciepłownictwa i chłodnictwa. Przynoszą przy tym również dodatkowe korzyści. Dalsze inwestycje w sektor pomp ciepła są kluczową kwestią, jeśli chcemy osiągnąć neutralność klimatyczną w 2050 roku i zwiększyć bezpieczeństwo energetyczne. 

Może być lepiej

Możliwości wytwórcze fabryk pomp ciepła da się, jak pisze Europejska Organizacja Pomp Ciepła (EHPA – European Heat Pump Association) szybko zwiększyć w ramach istniejących linii produkcyjnych w razie zwiększonego popytu. Przy stabilnym zapotrzebowaniu na urządzenia budowane są także nowe linie, czy całe fabryki. Jednak wszystko zależy od tego, ile pomp ciepła będziemy instalować. To dlatego, jak twierdzi EHPA, wszelkie polityki mające na celu wspieranie rozwoju produkcji pomp ciepła powinny nadawać priorytet działaniom stymulującym trwały popyt rynkowy.

Jeśli w 2030 roku mamy osiągnąć cel (60 milionów zainstalowanych pomp ciepła), co roku rynek musi rosnąć o około 17%, jak podaje EHPA. Taki wzrost musi być wspierany przez silną, długoterminową politykę, której obecnie Unia Europejska niestety nie dostarcza. Opóźnienia w wydaniu planu akcji dla sektora pomp ciepła oraz brak koordynacji przy wydawaniu kolejnych aktów prawnych stawia pod znakiem zapytania planowane przez inwestorów wydatki na poziomie 7 miliardów euro, które miały zasilić rynek w latach 2022-2025. Nikt nie chce inwestować w niepewnym sektorze. 

Potrzeba zdecydowanych kroków

Lokalna produkcja w ramach europejskiego rynku ma szansę z powodzeniem konkurować w sektorze na arenie międzynarodowej. Nasz kontynent ma zasoby i wiedzę specjalistyczną konieczne, aby pchać technologię do przodu. Korzystamy również z wydajnych technik produkcji, wykorzystania popularnych materiałów oraz prostego procesu montażu. Dodatkowo fabryki rozdysponowane są w całej Europie, co zmniejsza koszty transportu i ślad środowiskowy, a także daje możliwość zatrudnienia nie tylko w dużych metropoliach, ale też na obszarach podmiejskich i wiejskich. Rynek pomp ciepła w Europie może być nie tylko konkurencyjny na arenie międzynarodowej, ale również posiada wszystkie cechy, aby korzystnie wpływać na gospodarkę i lokalne społeczności. 

Osiągnięcie postawionych celów w zakresie wykorzystania pomp ciepła będzie dużo trudniejsze bez odpowiednich ram prawnych i jasno wyrażonej, długoterminowej woli politycznej. EHPA proponuje wprowadzenie takich rozwiązań jak ulgi podatkowe, zniesienie barier administracyjnych, dostosowanie standardów, wsparcie dla badań i rozwoju technologii, czy rozszerzenia wsparcia finansowego dla inwestycji w pompy ciepła.  

Źródło: EHPA, raport: Competitiveness of the heat pump sector in Europe. Bruksela, lipiec 2024