Jakie mogą być oszczędności z pompy ciepła? I kto zyskuje najwięcej? – raport IEA

Wyższe ceny energii są główną przyczyną narastania presji inflacyjnej, która obniża siłę nabywczą gospodarstw domowych i poziom życia w wielu częściach świata. Rachunki gospodarstw domowych za energię na całym świecie gwałtownie wzrosły, a w niektórych przypadkach koszty energii podwoiły się.

Dopłaty do kosztów energii

Rządy na całym świecie zareagowały na rosnące ceny, wprowadzając środki wsparcia, w tym limity rachunków za energię gospodarstw domowych (np. Francja i Wielka Brytania), bezpośrednie transfery pieniężne (np. Niemcy) oraz długoterminowe kontrakty na dostawy zabezpieczające popyt na gaz (np. Chiny i Korea).

W sumie rządy na całym świecie przeznaczyły około 550 miliardów dolarów na ochronę konsumentów i przedsiębiorstw przed wysokimi cenami energii od września 2022 r.

Czytamy w raporcie The Future of Heat Pumps - World Energy Outlook Special Report (IEA)

Na ten moment kwoty te mogą być jeszcze wyższe. IEA zaznacza, że w momencie przygotowywania ich publikacji rozważane były dalsze programy wsparcia.

Pompy ciepła - remedium na wysokie rachunki

W raporcie czytamy, że przejście na pompy ciepła może pomóc obniżyć rachunki za energię w gospodarstwie domowym. W 2021 r. gospodarstwa domowe, które przeszły z kotła gazowego na pompę ciepła, odnotowały spore oszczędności na rachunkach za energię. Zgodnie z danymi IEA, oszczędności te wynoszą średnio od 180 USD w Stanach Zjednoczonych do prawie 300 USD w Europie. Oszczędności na rachunkach za ciepło są wysokie właśnie teraz, kiedy mamy do czynienia z wysokimi skokami cen konwencjonalnych nośników energii. IEA zauważa, że na największe oszczędności mogli liczyć obywatele krajów importujących gaz netto. Znaczne oszczędności odnotowano w Chinach, w których ceny energii elektrycznej dla gospodarstw domowych są niskie. Jako udział w dochodzie ogółem, oszczędności były największe w ubogich gospodarstwach domowych i wynosiły od 2 do 6 proc. dochodu.

Pompy ciepła: niskie koszty eksploatacyjne, ale wysokie koszty inwestycyjne

Pomimo potencjalnych oszczędności wynikających z przejścia na pompę ciepła, wielu konsumentów nie jest w stanie finansowo wymienić istniejącego systemu grzewczego ze względu na duże początkowe koszty instalacji. Problem ten jest widoczny zwłaszcza w czasie obecnego kryzysu.

Zmniejszenie tego kosztu będzie kluczem do zwiększenia skali wdrażania pomp ciepła.

Zauważa IEA

W przypadku mniej zamożnych gospodarstw domowych wysokie koszty instalacji pompy ciepła są zagrożeniem - uboższe gospodarstwa domowe nie są w stanie finansować tych kosztów i częściej gdy konieczna jest wymiana systemu grzewczego wybierają najtańszą opcję, czyli ogrzewanie gazowe. To z kolei niesie ryzyko związane związane z wyższymi kosztami eksploatacyjnymi.

Dotacje do pomp ciepła

IEA wskazuje, że niektóre rządy oferują dotacje skierowane do mniej zamożnych gospodarstw domowych, które mają zniwelować tę barierę. Dotacje te przeznaczone są na modernizację, zwiększenie efektywność energetycznej i montaż pompy ciepła. Takie mechanizmy wdrożono obecnie w sumie w 12 krajach - głównie w Europie.

Legenda do wykresu: Low = gospodarstwa domowe o niskich dochodach; Avg = gospodarstwa domowe o średnich dochodach. Oszczędności oparte są na kosztach operacyjnych i nie obejmują kosztów początkowych. Analiza opiera się na średnich cenach energii elektrycznej i gazu w różnych regionach/krajach oraz średnim zapotrzebowaniu gospodarstw domowych na ogrzewanie pomieszczeń i ciepłą wodę.

Kto najwięcej zyskuje po przejściu na pompę ciepła?

Jak widzimy na powyższym wykresie, mniej zamożne gospodarstwa domowe mogą uzyskać bezwzględnie mniejsze oszczędności i dłuższe okresy zwrotu z przejścia na pompę ciepła niż gospodarstwa o średnich dochodach. Wynika to z faktu, że uboższe gospodarstwa domowe zazwyczaj mieszkają w mniejszych lokalach i rzadziej korzystają z ogrzewania, aby obniżyć koszty. Czynnikiem, który zwiększa potencjalne oszczędności i skraca okres zwrotu z inwestycji w pompę ciepła jest to, że uboższe rodziny również zazwyczaj mieszkają w mniej efektywnych mieszkaniach.

Biedne gospodarstwa domowe na ogół wymagają wsparcia finansowego z góry, aby móc skorzystać z modernizacji i/lub przejścia na pompy ciepła.

Dodaje IEA w raporcie The Future of Heat Pumps - World Energy Outlook Special Report (IEA)

IEA zaznacza, że kluczowe w zakresie wdrażania pomp ciepła są taryfy energii elektrycznej i podatki paliwowe. Według organizacji muszą one być starannie zaprojektowane, aby nie zniechęcały konsumentów do instalowania pomp ciepła.

Specjalne taryfy dla pomp ciepła

Niektóre z obecnych taryf za energię elektryczną mają na celu promowanie efektywności energetycznej poprzez naliczanie wyższych stawek lub dodawanie opłat dla gospodarstw domowych zużywających energię elektryczną w większym stopniu niż średnia. Może to jednak być niekorzystne dla tych, którzy zdecydują się przejść na elektryczne pompy ciepła. 

Niektóre przedsiębiorstwa oferują specjalne stawki dla konsumentów z ogrzewaniem elektrycznym i pojazdami elektrycznymi, aby uniknąć zniechęcania do takich inwestycji. IEA w swoim raporcie podkreśla, że zarówno podatki energetyczne, jak i systemy opłat za emisje dwutlenku węgla muszą być zaprojektowane tak, aby nie karać niskoemisyjnej energii elektrycznej w porównaniu z wykorzystaniem paliw kopalnych.

Źródło: Międzynarodowa Agencja Energetyczna (IEA)