Lokalne wspólnoty energetyczne – klucz do transformacji?

W Unii Europejskiej działa obecnie około 9 tysięcy wspólnot energetycznych. Produkowanie i zużywanie energii elektrycznej lokalnie ma wiele zalet oraz dużo potencjału, może też mieć różną formę. Niestety istnieją pewne bariery, które utrudniają tworzenie i rozwój wspólnot energetycznych.

Wspólnoty energetyczne przynoszą korzyści

Korzyści z tworzenia wspólnot energetycznych jest dużo. Po pierwsze – oszczędności. Instalowanie OZE i nacisk na efektywność energetyczną przynosi realne korzyści finansowe. Użytkowanie energii staje się po prostu tańsze. 

Projekt, jakim jest założenie i funkcjonowanie wspólnoty energetycznej ma również tę zaletę, że daje możliwość zatrudnienia – nie tylko przy zarządzaniu, ale również do instalacji i konserwacji urządzeń OZE. Angażowanie się społeczności w transformację energetyczną może być korzystne nie tylko z ekonomicznego punktu widzenia, ale też budować społeczną odpowiedzialność i zaangażowanie w zrównoważone praktyki. Wspólnoty energetyczne pozwalają obywatelom, przedsiębiorstwom i samorządom włączać się w przeciwdziałanie zmianom klimatu, poprawę jakości powietrza i ochronę środowiska naturalnego.

Pozostaje również kwestia bezpieczeństwa – inwestowanie w OZE i magazyny energii, na których opiera się lokalna energetyka, może zabezpieczać wspólnoty przed kryzysami energetycznymi. Rozproszone, obywatelskie źródła energii i współpracujące z nimi magazyny tworzą bufor bezpieczeństwa, który przyczynia się do uodpornienia wspólnot również na katastrofy naturalne i skutki konfliktów. 

Przeszkody na drodze wspólnot

Chociaż ostatnie lata były bardzo sprzyjające dla rozwoju OZE (głównie fotowoltaiki, na której opiera się wiele wspólnot energetycznych), żeby obywatelska energetyka rozproszona mogła osiągnąć pełen potencjał, trzeba jeszcze pokonać kilka barier. Są wśród nich przeszkody techniczne i legislacyjne, jak trudności w przyłączaniu kolejnych instalacji OZE do sieci, czy niejasne i niespójne regulacje prawne. 

Bariery mają również charakter finansowy – rozwój OZE i inne działania wspólnot wymagają określonych nakładów, które są często trudne lub niemożliwe do uzyskania. Nie pomaga również zbyt mała liczba specjalistów, którzy mogliby wspierać rozwój wspólnot i przekazywać swoją wiedzę i doświadczenie kolejnym osobom. Bez odpowiedniej wiedzy i edukacji trudno jest rozwijać ideę wspólnot, zwłaszcza że niektórym takie rozwiązania jak spółdzielnie energetyczne przywodzą na myśl raczej minione czasy, niż nowoczesny sposób na energetykę. Wzrost świadomości na temat korzyści z organizowania się we wspólnotach jest bardzo potrzebny – bez odpowiednio wykształconej kadry będzie trudny i długotrwały.

Jak promować wspólnoty energetyczne?

W Polsce funkcjonuje około 170 klastrów energii oraz 35 spółdzielni energetycznych. Liczby nie robią więc piorunującego wrażenia. Dlatego ważna jest promocja idei wspólnot energetycznych i ich wsparcie. Jak może to wyglądać?

Działania samorządowe mają bardzo duże znaczenie dla rozwoju wspólnot energetycznych. Lokalne władze powinny wyznaczać jasne plany w tym zakresie, traktując transformację energetyczną priorytetowo. Samorządy mogą również ubiegać się o fundusze na ten cel, np. z środków UE (jak Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji), gromadzić ekspertów w dziedzinie energetyki, stworzyć możliwość konsultacji i doradztwa w sprawie efektywności energetycznej, możliwości rozwoju OZE i regulacji w zakresie tworzenia wspólnot, żeby zainteresowane podmioty mogły łatwo otrzymać wsparcie. Uproszczone procedury, zmniejszenie biurokracji i co za tym idzie poprawienie wydajności również przyczyniłyby się do ułatwienia tworzenia wspólnot. Podobnie organizacja szkoleń zawodowych i poszerzenie możliwości zawodowych w tym zakresie, co pomogłoby również w budowaniu lokalnej siły roboczej, mogącej realizować wspólnoty energetyczne na podstawie wiedzy o lokalnych warunkach. Ważne jest przy tym, by same gminy były wzorem dobrych praktyk – np. inwestując w OZE (jak fotowoltaika w budynkach użyteczności publicznej), czy przeznaczenie gruntów pod inwestycje w energetykę odnawialną.  

Opracowano na podstawie: Polska Zielona Sieć, Beyond Fossil Fuels: Elektryzujące Wspólnoty. Transformacja Polskiego Sektora Elektroenergetycznego Przez Lokalne Źródła Odnawialne.