Niewykorzystany potencjał odnawialnych źródeł energii

Ostatnie lata pokazały, że kraje dawnego bloku wschodniego odgrywają coraz większą rolę dla gospodarki Unii Europejskiej, w przyszłości również mogą przyczynić się do wzrostu bezpieczeństwa energetycznego tego regionu. Środkowo-Wschodnia część Europy (Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, Słowenia, Chorwacja, Rumunia i Bułgaria) aktualnie wytwarza około 15% unijnego PKB i stoi za 17% zapotrzebowania na energię elektryczną. Niestety jest to też obszar niewykorzystanego potencjału – produkuje się tu tylko 7% i 12% unijnej energii z wiatru i słońca. Potencjału jest wiecej na tyle, by według ambitnego scenariusza rozwoju OZE w roku 2030 ceny rynkowej energii elektrycznej były o 29% niższe od obecnie realizowanych planów rozwoju.

Obecnie poniżej średnich UE

Aktualna sytuacja geopolityczna wymaga stawiania pewnych kroków w stronę transformacji energetycznej. Cele dotyczące Odnawialnych Źródeł Energii w większości krajów Europy Środkowo-Wschodniej są znacznie niższe niż średnie cele obowiązujące w Unii Europejskiej. Region ten wciąż utrzymuje tendencję do opierania swoich miksów energetycznych na paliwach kopalnych. Oczywiście wpływa to niekorzystnie na niezależność energetyczną regionu i konkurencyjność gospodarek, zwiększa również koszty życia przeciętnego Europejczyka. Dla całkowitego odblokowania OZE już teraz potrzebne jest wprowadzenie zmian do polityki energetycznej. Najbliższą szansą może okazać się proces aktualizacji Krajowych Planów na rzecz Energii i Klimatu (KPEiK), który ma się odbyć do połowy 2023 r., oraz włączenie rozdziałów REPowerEU do Krajowych Planów Odbudowy (KPO) w drugim kwartale 2023 r. Kraje Europy Środkowo-Wschodniej powinny skorzystać z okazji i zaproponować ambitniejsze ścieżki dekarbonizacji.

Energia elektryczna tańsza nawet o 29%

Przejście na bardziej ambitny plan rozwoju OZE jest w stanie obniżyć cenę energii elektrycznej o 29% względem szacunków dla obecnie realizowanych założeń. Jest to to jeden z wielu benefitów, które przyniósłby zdecydowany krok w stronę jak największego wykorzystania potencjału zielonej energii.

Według prognoz cen dla bazowego scenariusza udziału OZE w miksie, cena jednej MWh energii elektrycznej dla CEE ma wynosić 57 euro, a wybierając drogę ekspansywnego rozwoju OZE, ma być niższa o 29% i wynosić 42 EUR/MWh. Dodatkowo bazowy scenariusz przewiduje, że w 2030 roku cena za MWh dla CEE ma być wyższa od średniej ceny w UE o 7 EUR/MWh i wynosić 57 EUR/MWh. W tym samym czasie, podążając planem rozwoju OZE cena dla CEE byłaby niższa niż średnia europejska i mogłaby wynosić 41 Euro za MWh.

Duży potencjał OZE w naszym regionie

Wykorzystanie dostępnych możliwości pozwoliłoby na nawet sześciokrotne zwiększenie mocy zainstalowanych elektrowni wiatrowych i słonecznych, co jest dwukrotnie większą liczbą niż ta, którą osiągniemy wg obecnego planu. W chwili obecnej moce zainstalowane elektrowni bazujących na energii wiatru i słońca wynoszą w sumie tylko 35 GW. Region CEE ma potencjał na uzyskanie 130 GW energii ze słońca i 65 GW z wiatru, w tym 20 GW to morska energetyka wiatrowa. Do zgarnięcia jest również możliwy 63 procentowy udział OZE w wytwarzaniu energii elektrycznej do 2030 roku. Dla porównania w roku 2022 było to 25%. Dodatkowo inny szczytny cel zostałby osiągnięty – uzyskanie zerowych emisji netto z unijnego systemu elektroenergetycznego do 2040 r. Innym ważnym aspektem ewentualnej aktualizacji planów gospodarczych może okazać się samowystarczalność energetyczna regionu CEE w 2030 roku. Możliwe byłoby wtedy zaprzestanie importu energii elektrycznej (w 2022 zaimportowano 7,3 TWh) i wejście w rolę eksportera 23,1 TWh energii dla reszty Europy.

Współpraca kluczem do sukcesu

Ponad 100 GW tkwi w sile morskiej energetyki wiatrowej regionu. Potrzebna jest jednak wielowymiarowa współpraca do ich uwolnienia, polegająca m.in. na przyspieszeniu rozwoju obecnych projektów połączeń transgranicznych. Energetykę regionu Europy Wschodniej należy prowadzić w sposób zintegrowany, by szybciej odrobić starty w rozwoju, a w niedalekiej przyszłości przyczynić się do niezależności energetycznej całego kontynentu. Jednocześnie poprzez dostosowanie krajowych celów polityki do celów UE odblokuje konkretny strumień dofinansowań z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, Funduszu Sprawiedliwej Transformacji i Funduszu Modernizacyjnego. Obecnie pula ta została określona na 136 miliardów Euro możliwych do przeznaczenia na transformacje energetyczna Europy Środkowo-Wschodniej.

Źródło: ember-climate.org