„Niewielkie efekty wielkiego programu” – NIK prześwietlił program Czyste Powietrze

Celem programu jest zwiększenie efektywności energetycznej i wymiana nieefektywnych kotłów w 3 mln budynkach. Jak czytamy w wynikach kontroli, w październiku 2021 roku po trzech latach realizacji programu liczba ocieplonych budynków wynosiła niecałe 73 tys. (2,4 proc.), a ponad 66 tys. kotłów starej generacji (2,2 proc.) wymieniono na niskoemisyjne. Przy budżecie w wysokości 103 mld zł podpisano umowy na zaledwie 4,2 mld zł (ok. 4 proc.).

Program przygotowany na kolanie i bez bazy danych

NIK wskazuje, że władze ministerstw klimatu, środowiska oraz klimatu i środowiska, a także prezesi Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) nie podjęli wystarczających działań, by program był efektywnie realizowany. Program „został on przygotowany bez studium wykonalności i bez wskazania podmiotu odpowiedzialnego za kompleksowe zarządzanie programem, w tym zapewnienie jego prawidłowego wdrażania na każdym szczeblu i na każdym etapie realizacji”. Ponadto nie zbilansowano budżetu programu, nie ustalono bowiem rzetelnie wszystkich źródeł i skali jego finansowania.

Zagrożeniem jest niepewność finansowania

W ocenie NIK istotne zagrożenie dla powodzenia programu stanowi niepewność co do źródeł dalszego finansowania programu – szczególnie przy dynamicznym wzroście cen na rynku usług i materiałów budowlanych. Zabrakło również powszechnej i skoordynowanej kampanii informacyjno-edukacyjnej poświęconej programowi Czyste Powietrze.

W NFOŚiGW podejmowano działania mające usprawnić realizację programu, ale nie przynosiły one oczekiwanych rezultatów, co w ocenie NIK było konsekwencją nieopracowania studium wykonalności programu.

Zauważalny wzrost liczby wniosków składanych do wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej (wfośigw) nastąpił dopiero po poprawkach w 2020 roku – z ok. 1 tys. sztuk tygodniowo na początkowym etapie funkcjonowania programu do ok. 4 tys. - na przełomie III i IV kwartału 2021 roku. Zdaniem Izby to jednak nie wystarczy by zakładane cele programu Czyste Powietrze zostały osiągnięte do 2029 roku.

NFOŚiGW zaleca m.in. doprecyzowanie zakresu nadzoru ministra właściwego, określenie odpowiedzialności za zarządzanie programem oraz podjęcie działań informacyjno-edukacyjnych zapewniających powszechne dotarcie z informacjami o możliwości skorzystania z programu. 

Źródło: Najwyższa Izba Kontroli (NIK)