Operatorzy w programie Czyste Powietrze – co już wiemy?

• Wprowadzenie operatorów ma na celu usprawnienie realizacji programu Czyste Powietrze poprzez lepszą kontrolę nad inwestycjami i wsparcie beneficjentów. W każdym województwie ma działać od trzech do pięciu operatorów, a ogłoszenie konkursu planowane jest na koniec lutego.
• Rolę operatora będą mogły pełnić gminy, banki, organizacje pozarządowe lub audytorzy energetyczni, jednak firmy wykonawcze zostały wykluczone z tej funkcji, by uniknąć konfliktów interesów.
• Połączenie bazy programu z Centralną Ewidencją Emisyjności Budynków (CEEB) ma pomóc w identyfikacji regionów wymagających największej uwagi, usprawniając proces kontroli i przyspieszając rozliczenia środków.

Ilu operatorów potrzeba i kto może pełnić tę rolę?

Według Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), aby osiągnąć cel obsługi 1,6 miliona inwestycji do 2029 roku, potrzeba około 2000 osób pracujących jako operatorzy. W każdym województwie planuje się utworzenie od trzech do pięciu podmiotów, skupiających te osoby.

Robert Gajda, wiceszef NFOŚGW, podkreślił w ostatnim wywiadzie dla serwisu Termomodernizacja.pl, że operatorzy mogą wywodzić się z różnych środowisk: „Do programu włączamy również banki, które już teraz są zainteresowane udziałem. Banki posiadają oddziały w każdym województwie, a ich doświadczenie w finansowaniu inwestycji ekologicznych jest ogromne”. Oprócz gmin i banków, rolę operatora mogą pełnić organizacje pozarządowe oraz audytorzy energetyczni spełniający odpowiednie standardy.

Warto zaznaczyć, że jednym z wyzwań w rekrutacji operatorów może być odpowiednia liczba NGO-sów (organizacji pozarządowych) zdolnych do obsługi programu. Choć podmioty te są ważnym elementem systemu, Gajda zauważa, że ich rola nie będzie ograniczona wyłącznie do tego segmentu. Banki mogą odegrać istotną rolę w usprawnieniu procesu, dzięki swojej szerokiej sieci oddziałów i doświadczeniu w zarządzaniu finansami.

Nie dla wykonawców, tak dla audytorów – kto będzie mógł zostać operatorem?

Jednym z głównych problemów programu jest niedobór wykonawców, co wpływa na realizację celów termomodernizacyjnych. Jednakże firmy wykonawcze nie będą mogły pełnić roli operatorów. Gajda wyjaśnia: „Nie możemy dopuścić do sytuacji, w której wykonawca sam siebie kontroluje – to byłoby zbyt duże ryzyko”. Aby zapobiec nadużyciom, wprowadzono wymagania, takie jak minimalny okres działalności dla NGO-sów oraz wykluczono firmy wykonawcze z możliwości obejmowania roli operatorów.

Gajda dodaje, że wprowadzenie maksymalnych cen za usługi budowlane w ramach programu Czyste Powietrze ma na celu uczynienie inwestycji bardziej rentownymi i jednocześnie eliminację nadmiernych marż. „Nie może być tak, że średnia marża w budownictwie wynosi 5-10%, a w programie firmy zarabiały kilkadziesiąt procent. To prowadziło do nadużyć, które musimy wyeliminować” – zaznacza.

Korzyści z połączenia systemów

Jednym z innowacyjnych rozwiązań w programie będzie połączenie bazy danych Czystego Powietrza z Centralną Ewidencją Emisyjności Budynków (CEEB). Gajda podkreśla, że „korzyści płynące z połączenia bazy programu Czyste Powietrze z CEEB ułatwią dotarcie do beneficjentów”. Dzięki temu gminy będą mogły wskazać obszary wymagające największej uwagi, takie jak miejsca dotknięte ubóstwem energetycznym.

Połączenie obu baz pozwoli również na lepsze monitorowanie stanu realizacji inwestycji oraz identyfikację najbardziej problematycznych regionów. Taki system ma za zadanie nie tylko ułatwić beneficjentom dostęp do informacji, ale również usprawnić proces kontroli inwestycji, co z kolei wpłynie na szybsze rozliczenie środków.

Wynagrodzenie i motywacja. Kiedy ruszy konkurs na operatorów?

Dla gmin pełniących rolę operatorów przewidziano atrakcyjne środki finansowe „Kwota wynagrodzenia jest jednak zachęcająca – ponad 1700 zł za każdy wniosek, co stanowi 8-10 razy więcej niż obecnie” – deklaruje Gajda w rozmowie z Termomodernizacja.pl. Pomimo to na początku liczba operatorów może być niewystarczająca, ponieważ gminy muszą zrozumieć zakres tej funkcji.

Co więcej, proces rekrutacji operatorów będzie wymagał dużej elastyczności. Gminy muszą dostosować swoje struktury organizacyjne, aby sprostać nowym zadaniom, co może zniechęcić część z nich na początku wdrażania systemu.

Zgodnie z deklaracją wiceszefa NFOŚiGW, ogłoszenie konkursu na operatorów Czystego Powietrza ma nastąpić pod koniec lutego. Przypomnijmy, że nabór wniosków w programie został zawieszony do dnia 31 marca 2025 roku.

Źródło: termomodernizacja.pl