Podziemne bezzbiornikowe magazynowanie wodoru – czy krajowe regulacje pozwalają na realizację takiej inwestycji?
Agnieszka Górka
Podziemne bezzbiornikowe magazynowanie wodoru stanowi ostatni elementem łańcucha dostaw energii, który jest niezwykle ważny dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego państwa. Od dłuższego czasu branża wodorowa rozmawia na temat potencjału podziemnego bezzbiornikowego magazynowania wodoru w Polsce. Eksperci oceniają, że istniejąca w Polsce formacja geologiczna stwarza szansę na budowę kawernowych magazynów wodoru na dużą skalę. Wydaje się, że przy tak dużym potencjale branża wodorowa nie poprzestanie tylko na rozmowach. Należy mieć na uwadze, że do realizacji takich projektów potrzebna jest jednak kompleksowa technologia i ścieżka do jej wdrożenia. Chęć podjęcia realnych działań inwestycyjnych doprowadziła do ogłoszenia przez NCBR XI Konkursu GOSPOSTRATEG pt. “Program rozwoju magazynowania wodoru w kawernach solnych dla wzmocnienia krytycznej infrastruktury energetycznej Polski”, którego celem jest wyłonienie wykonawców projektu podziemnego bezzbiornikowego magazynowania wodoru.
Nie każdy ma świadomość, że ustawa z dnia 16 czerwca 2023 r. o zmianie ustawy - Prawo geologiczne i górnicze oraz niektórych innych ustaw (DZ. U. z 2023 r. poz. 2029) dostosowała obecnie obowiązujące regulacje dotyczące węglowodorów do podziemnego bezzbiornikowego magazynowania wodoru, o czym świadczy art. 2a ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. z 2023 r. poz. 633 ze zm., dalej ,,P.g.g.”). Takie inwestycje będą miały szczególne znaczenie dla bezpieczeństwa energetycznego państwa oraz rozwoju społeczno-ekonomicznego, dlatego nadano im status inwestycji celu publicznego, co potwierdza art. 6 pkt 8b ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. W konsekwencji na podstawie art. 19 ust. 1 pkt 4a P.g.g. przedsiębiorca realizując inwestycje magazynowania wodoru może żądać wykupu nieruchomości, lub jej części położonej w obszarze górniczym, w zakresie niezbędnym do wykonywania działalności.
Prace inwestycyjne rozpoczynają się od wyboru odpowiedniej formy geologicznej na podstawie wnikliwej analizy geologicznej. Wykonywanie prac geologicznych następuje zgodnie z projektem robót geologicznych zatwierdzonym przez odpowiedni organ administracji geologicznej. Prowadzenie działalności gospodarczej polegającej na magazynowaniu wodoru w formach geologicznych wymaga uzyskania koncesji na podziemne bezzbiornikowe magazynowanie substancji (art. 21 ust. 1 pkt 3 P.g.g.). W uzasadnieniu do ustawy przewidziano, że najbardziej zainteresowanymi podmiotami w prowadzeniu działalności w zakresie magazynowania wodoru będą przedsiębiorcy, którzy posiadają koncesję na wydobywanie węglowodorów lub soli ze złoża i zakończyli eksploatację złóż. Podmioty te w świetle art. 21b P.g.g. zostały przez ustawodawcę uprzywilejowane, ponieważ po zakończeniu wydobywania kopaliny ze złoża będą miały wyłączne prawo do złożenia wniosku o udzielenie koncesji na podziemne bezzbiornikowe magazynowanie wodoru, jeżeli takie złoże będzie spełniać wymagania techniczne dla magazynowania wodoru. Możliwość skorzystania z prawa pierwszeństwa istnieje, jeżeli taka działalność zostanie przewidziana w dodatku do dokumentacji geologicznej złoża, albo dokumentacji geologiczno-inwestycyjnej złoża węglowodorów. Brak takiej informacji powoduje, że podmiot traci prawo wyłączności, a inny zainteresowany podmiot będzie mógł wystąpić o koncesję na tę działalność. Uprawnienie to będzie przysługiwało przedsiębiorcy w okresie 5 lat od zatwierdzenia dodatku do dokumentacji geologicznej, niezbędnej dla prowadzenia działalności w zakresie podziemnego bezzbiornikowego magazynowania wodoru. W uzasadnieniu do ustawy wskazano, że celem takiego rozwiązania jest zapobieganie blokowaniu przestrzeni na magazynowanie wodoru, jeżeli dotychczasowy podmiot porzucił zamiar prowadzenia działalności magazynowania wodoru.
Podmiot, który ma wyłączne prawo do wystąpienia z wnioskiem o udzielenie koncesji na podziemne bezzbiornikowe magazynowanie wodoru, ma prawo na podstawie art. 39 ust. 1a P.g.g. utrzymywać zakład górniczy (zwolnienie z obowiązku likwidacji zakładu górniczego) do dnia uzyskania koncesji na bezzbiornikowe magazynowanie substancji (wodoru). Maksymalny okres utrzymywania zakładu nie może być dłuższy niż 5 lat od dnia doręczenia decyzji zatwierdzającej dodatek do dokumentacji geologicznej złoża kopaliny, albo dodatek do dokumentacji geologiczno-inwestycyjnej złoża węglowodorów.
We wniosku koncesyjnym należy uwzględnić obowiązkowe informacje wymienione w art. 27 P.g.g., których katalog został rozszerzony o wskazanie minimalnej i maksymalnej pojemności czynnej magazynu. Oprócz tego wnioskodawca będzie musiał zawrzeć we wniosku informację o projektowanym zakresie i sposobie monitorowania podziemnego magazynu wodoru.
Po uzyskaniu koncesji na podziemne magazynowanie wodoru przedsiębiorca jest zobowiązany m. in. do monitorowania magazynu aż do dnia wydania decyzji o wygaśnięciu lub cofnięciu koncesji. Monitorowanie prowadzi się w celu:
- porównania stanu środowiska z jego pierwotnym stanem, określonym w dokumentacji geologicznej;
- wykrycia nieprawidłowości w procesie zatłaczania lub magazynowania substancji;
- wykrycia wycieku substancji;
- ewidencji ilości i składu substancji zatłoczonej i wydobytej z podziemnego bezzbiornikowego magazynu substancji.
Monitoring w przypadku podziemnego magazynowania wodoru jest niezwykle istotny dla utrzymania bezpieczeństwa ze względu na jego specyficzne właściwości fizyczne i chemiczne. Wyniki z procesu monitorowania przedsiębiorca przekazuje państwowej służbie geologicznej corocznie za rok poprzedni, w terminie do dnia 31 stycznia. Na podstawie wyników przygotowywane są analizy, które w terminie do dnia 31 maja należy przekazać ministrowi właściwemu do spraw środowiska oraz właściwemu organowi nadzoru górniczego.
Konsekwencją nowelizacji jest zmiana załącznika ,,Stawki opłat eksploatacyjnych” do P.g.g., gdzie określono opłatę eksploatacyjną dla wodoru, która wynosi 28 zł za tys. m3.
