Za co możesz stracić dotację z Czystego Powietrza? Tych rzeczy nie rób, jeśli dostałeś dopłatę

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) oraz poszczególne Wojewódzkie Fundusze (WFOŚiGW) przeprowadzają kontrole realizowanych za środki z Czystego Powietrza inwestycji. W niektórych przypadkach taka kontrola wiąże się z całkowitym cofnięciem lub zmniejszeniem dotacji. Za co instytucje te mogą odebrać beneficjentowi środki?

Zdjęcie autora: Maciej Bartusik

Maciej Bartusik

redaktor GLOBENERGIA

Podziel się

  • NFOŚiGW i WFOŚiGW przeprowadzają kontrole dotacji z Czystego Powietrza, które mogą skutkować całkowitym odebraniem lub zmniejszeniem dopłat, jeśli wykryte zostaną nieprawidłowości.
  • Przyczyny utraty lub zmniejszenia dotacji to m.in.: montaż niewłaściwego źródła ciepła, brak demontażu starego kotła, nieprawidłowa wycena kosztów, czy zaniżenie dochodów w celu uzyskania większej dotacji.
  • Kontrole mogą obejmować weryfikację techniczną inwestycji oraz ocenę zgodności z przepisami, a w przypadku braku współpracy ze strony beneficjenta, fundusz ma prawo do wypowiedzenia umowy.

Kontrole inwestycji w ramach Czystego Powietrza

Jak donosiliśmy kilka dni temu, w pierwszej połowie bieżącego roku NFOŚiGW oraz WFOŚiGW w całej Polsce przeprowadziły 4656 kontroli przedsięwzięć finansowanych ze środków programu Czyste Powietrze. Chodzi tu o kompleksową termomodernizację budynków, wymianę drzwi i okien, montaż przydomowej instalacji fotowoltaicznej czy zamianę źródła ciepła na bardziej ekologiczne (np. kocioł na biomasę lub pompę ciepła). Więcej informacji o tym, na co dokładnie wydawane są środki z Czystego Powietrza znajdziecie w poniższym artykule:

Inwestycje finansowane ze środków państwowych mogą być sprawdzane przez kontrolerów wysyłanych zarówno przez NFOŚiGW, WFOŚiGW oraz upoważnione podmioty zewnętrzne. W wyniku weryfikacji, które miały miejsce w pierwszej połowie bieżącego roku, Fundusz wypowiedział 67 umów, co jest równoważne z koniecznością zwrotu przez beneficjenta całości uzyskanych środków (przypomnijmy – w przypadku najwyższego poziomu dofinansowania może być to nawet 136 200 zł). W 573 przypadkach doszło jedynie do zmniejszenia dofinansowania. Jak wynika z informacji, które uzyskaliśmy od NFOŚiGW, redukcja kwoty dopłat wiąże się z podpisaniem odpowiedniego aneksu do umowy o dofinansowanie. Za co jednak dokładnie dotacje były cofane lub zmniejszane? NFOŚiGW przekazał naszej redakcji informacje na ten temat.

Komu grozi utrata dofinansowania?

Jedną z przyczyn wskazanych przez NFOŚiGW było zainstalowanie w ramach przedsięwzięcia źródła ciepła, które nie spełnia wymagań programu. Teoretycznie takie sytuacje powinny być rozwiązywane już na etapie rozpatrywania wniosków, jednak mimo to niektórzy beneficjenci montują urządzenia niespełniające odpowiednich parametrów. Przypomnijmy, że od lipca br. sprzęty dofinansowywane z Czystego Powietrza muszą znajdować się na liście ZUM. Warto sprawdzić, czy urządzenie, które planujemy zakupić za dotację, znajduje się w zestawieniu. Unikniemy dzięki temu dalszych problemów.

Jeśli chodzi o kwestie związane ze źródłami ciepła, NFOŚiGW jako przyczynę wycofania lub zmniejszenia dotacji podaje również sytuację, w której mimo wymiany źródła ciepła na nowe, stary, nieefektywny kocioł nadal pozostał w budynku. Starając się o dotację z Czystego Powietrza warto też przyjrzeć się lokalnym przepisom, w szczególności wojewódzkim uchwałom antysmogowym. Często wymagają one demontażu niespełniających warunków programu kominków, pieców kaflowych czy trzonów kuchennych. Jeśli tego nie zrobimy, dopłata również może zostać nam odebrana lub zmniejszona. Niektórzy beneficjenci starali się także o środki na wymianę źródła ciepła, mimo że przed rozpoczęciem przedsięwzięcia budynek był już wyposażony w urządzenie tego typu, które spełniało wymagania programu. W takich sytuacjach dofinansowanie może dotyczyć wyłącznie termomodernizacji.

Nieprawidłowa wycena i zaniżanie dochodu – za to mogą zabrać dotację

O wycofaniu lub zmniejszeniu dotacji mogą też zadecydować pewne nieścisłości czy zakłamania dotyczące kwestii technicznych. W niektórych przypadkach kontrola wykazała, że budynek nie był oddany do użytkowania, a więc w rozumieniu programu nie był budynkiem istniejącym. W niektórych przypadkach wnioskodawcy zaniżali powierzchnie budynków lub wykonywali nieprawidłowy pomiar powierzchni ocieplonych przegród.

NFOŚiGW wskazywał również na praktyki zaniżania dochodów lub ukrywania przychodów z działalności gospodarczej w celu uzyskania wyższego dofinansowania. Przypomnijmy że poziom otrzymanej dotacji zależy właśnie od przychodu przeliczanego na jednego mieszkańca gospodarstwa domowego – im mniejszy tym większa jest potencjalna kwota dopłaty. Według NFOŚiGW niektórzy beneficjenci zaniżali dochody poprzez ukrywanie faktu prowadzenie działalności gospodarczej.

Dotacja mogła być cofnięta lub zmniejszona również na skutek nieprawidłowych parametrów cieplnych okien, drzwi oraz technicznych materiałów budowlanych, a także zawyżania kosztów wymienionych wyżej produktów przez beneficjenta.

Jak wyglądają kontrole beneficjentów Czystego Powietrza?

Jak wspomnieliśmy wyżej, w pierwszej połowie tego roku przeprowadzono ponad 4,6 tys. kontroli. NFOŚiGW twierdzi, że do końca tego roku planuje kolejne weryfikacje finansowanych przedsięwzięć. Obejmą one co najmniej 5% z tych inwestycji, które są realizowane na podstawie wniosków składanych od dnia 22 kwietnia 2024 roku. Jeżeli więc zgłosiłeś się o dopłatę z Czystego Powietrza po tej dacie, możesz spodziewać się kontroli jeszcze w tym roku.

Poszczególne WFOŚiGW lub inne podmioty upoważnione mają obowiązek powiadomić beneficjenta o zbliżających się odwiedzinach. Zawsze proponowany jest termin wizyty. Warto wspomnieć, że jeżeli kontrola nie dojdzie do skutku dwukrotnie z winy beneficjenta, WFOŚiGW ma prawo do wypowiedzenia umowy. Co może wydarzyć się podczas takiej kontroli i jak się do niej przygotować? W poniższym artykule opowiadamy o tym ze szczegółami:

Źródło: NFOŚiGW

Zdjęcie autora: Maciej Bartusik

Maciej Bartusik

redaktor GLOBENERGIA