Zwrot dotacji za montaż kotła na pellet w programie Czyste Powietrze? NFOŚiGW potwierdza! Chodzi o ruszt awaryjny

• Zwrot dotacji z odsetkami – ryzyko dla beneficjentów. NFOŚiGW jasno wskazuje, że każdy, kto dopuści się montażu rusztu awaryjnego w kotle na pellet, musi liczyć się ze zwrotem dotacji i odsetkami. To uderza przede wszystkim w osoby mniej zamożne, które korzystają z najwyższych poziomów wsparcia.
• Zabezpieczenia głównie „na papierze”. Fundusz chwali się nowymi wymogami, oświadczeniami producentów i protokołami podpisywanymi przez beneficjentów. Jednak w praktyce są to tylko deklaracje, bez niezależnych testów i faktycznej kontroli jakości urządzeń. Można mieć poważne wątpliwości, czy takie rozwiązania realnie chronią przed nadużyciami.
• Problem jest bagatelizowany przez Fundusz. Organizacje branżowe alarmują, że kotły z rusztem awaryjnym trafiają do programu, a sposób weryfikacji jest dziurawy. Tymczasem NFOŚiGW nazywa to „incydentalnymi przypadkami”, co wygląda raczej jak próba minimalizowania problemu niż faktyczne rozwiązanie systemowej luki.

Afera w programie Czyste Powietrze – tym razem chodzi o ruszt awaryjny

Od pewnego czasu głośno jest na temat kotłów na pellet w programie Czyste Powietrze. Organizacje branżowe: PORT PC, SPIUG i APPLiA Polska twierdzą, że w popularnej dotacji finansowane są kotły, umożliwiające montaż rusztu awaryjnego. Taki ruszt może służyć do spalania innych paliw, czyli drewna, węgla i niestety także odpadów. To sytuacja jak najbardziej patologiczna, ponieważ takie kotły nie powinny podlegać dofinansowaniu. O stanowisku branży pisaliśmy w materiale: Ruszt awaryjny do spalania węgla lub śmieci w programie Czyste Powietrze – kto do tego dopuścił? 

Jak na tę sprawę patrzy Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW)? W komunikacie Fundusz potwierdza, że program Czyste Powietrze nie pozwala na montaż kotłów na pellet z rusztem awaryjnym lub przedpaleniskiem ani urządzeń umożliwiających ich instalację. Jest to podstawowe kryterium programu, ale zatrzymajmy się na chwilę. Skupiając się na aktualnej wersji programu, dotacji mogą podlegać jedynie kotły znajdujące się na liście ZUM. Czy nie ma na niej kotłów, które umożliwiają montaż rusztu awaryjnego? Nie jest to wykluczone, a organizacje branżowe w swoim apelu mówią jasno, że sposób weryfikacji urządzeń wpisywanych na listę pozostawia wiele do życzenia.

Zwrot dotacji razem z odsetkami z ruszt awaryjny w programie Czyste Powietrze!

Czym grozi montaż rusztu awaryjnego w kotle na pellet? Cóż, konsekwencje mogą być bardzo dotkliwe, zwłaszcza dla osób, które zdecydowały się na termomodernizację z dotacją w najwyższym progu dofinansowania. Innymi słowy te zasady mogą dotknąć najmniej majętnych uczestników programu Czyste Powietrze.

Jeśli beneficjent lub wykonawca samodzielnie przerobi kocioł na biomasę, np. dodając ruszt lub przedpalenisko, łamie zasady programu i umowy, co wiąże się z koniecznością zwrotu dotacji wraz z odsetkami

przestrzega NFOŚiGW.

Ruszt awaryjny vs. lista ZUM 

Czy zostały wprowadzone zabezpieczenia przed pojawieniem się na liście ZUM kotłów na pellet, w których ruszt awaryjny można zamontować? NFOŚiGW przekazał nam, że istnieje obowiązek potwierdzenia przez wykonawcę i beneficjenta w protokole odbioru, że zamontowany kocioł nie posiada rusztu awaryjnego lub przedpaleniska. Miało to zostać wzmocnione pod koniec kwietnia 2025 roku. Czy samo oświadczenie to jednak wystarczające zabezpieczenie? Można mieć uzasadnione wątpliwości.

“Wzmocnieniem tych działań jest także zmiana regulaminu Listy ZUM, obowiązująca od 29 kwietnia 2025 r., wprowadzająca wymóg składania przez producentów oświadczeń potwierdzających, że konstrukcja kotła nie umożliwia montażu rusztu awaryjnego lub przedpaleniska” – deklaruje NFOŚiGW.

Podczas gdy organizacje branżowe jak PORT PC, SPIUG czy APPLiA mówią o bardzo dużym problemie, to NFOŚiGW ma zupełnie inne zdanie na ten temat. Trzeba jednak zaznaczyć, że taki stan rzecz, jak opisany poniżej, może wynikać z braku kontroli. 

“To zagadnienie ma charakter marginalny. Z informacji od WFOŚiGW są to pojedyncze, incydentalne przypadki odnotowane na przestrzeni kilku lat” – tłumaczy NFOŚiGW.

Co robi NFOŚiGW?

NFOŚiGW deklaruje, że ogranicza ryzyko dofinansowania kotłów niezgodnych z wymogami. Mechanizmy to:

• weryfikacja papierowej dokumentacji przez WFOŚiGW przed wypłatą,
• wpis na listę ZUM z nowym wymogiem oświadczeń producentów, że konstrukcja nie pozwala na montaż rusztu awaryjnego/przedpaleniska,
• kontrole u beneficjentów; wykrycie rusztu = ryzyko zwrotu dotacji z odsetkami,
• w protokole odbioru w Czystym Powietrzu wykonawca i beneficjent potwierdzają brak rusztu/przedpaleniska.

To w dużej mierze zabezpieczenia „na papierze” (oświadczenia, klauzule w protokołach). Realna skuteczność będzie zależeć od częstotliwości i jakości kontroli oraz od tego, czy kotły da się przerobić po odbiorze. Sankcje wobec beneficjentów są, ale brak tu wzmianki o systemowych, niezależnych testach po montażu czy konsekwencjach dla producentów/dystrybutorów w razie nadużyć. Co więcej, nie zawsze beneficjent może zdawać sobie sprawę z tego, że taki ruszt jest nielegalny, ponieważ często to wykonawca prowadzi go przez inwestycję. 

Monitorujemy sprawę kotłów na pellet w programie Czyste Powietrze i będziemy do niej wracać, ale już dziś chcemy jasno zaapelować, aby nie modyfikować w ten sposób swoich kotłów. Dodawanie rusztu awaryjnego czy przedpaleniska to nie tylko ryzyko uszkodzenia kotła, zmniejszenia efektywności, ale też utraty gwarancji. Według NFOŚiGW jest to również złamanie zasad programu i umowy, co może skutkować obowiązkiem zwrotu dotacji wraz z odsetkami.

Źródło: własne