Klastry, spółdzielnie i wspólnoty energetyczne – czym się różnią?

W odpowiedzi na interpelację poselską pani Anny Kwiecień Ministerstwo Klimatu i Środowiska tłumaczy, czym są wspólnoty energetyczne i na jakim etapie jest realizacja osiemdziesiątego piątego konkretu wyborczego. 

Wszystko brzmi tak samo

Prawo daje kilka możliwości zrzeszania się podmiotów w większe grupy, które mają na celu współpracę związana w jakiś sposób z lokalną energetyką. Niestety, wszystkie brzmią podobnie i łatwo pogubić się w nazewnictwie, nie wspominając nawet o zasadach funkcjonowania czy możliwych korzyściach. W wyjaśnieniach, które w odpowiedzi na wspomnianą interpelację przedstawia Miłosz Motyka, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska, wspomniane zostały: obywatelskie społeczności energetyczne, społeczności energetyczne OZE, wspólnoty energetyczne, spółdzielnie energetyczne i klastry energii. Postaramy się wyjaśnić, jakie są między nimi podobieństwa, a jakie różnice, w jak najprostszych słowach.

Obywatelska społeczność energetyczna

Obywatelskie społeczności energetyczne mają pozwalać na wytwarzanie, zużycie i dzielenie się energią elektryczną między poszczególnymi odbiorcami końcowymi. Ma to prowadzić do niższych cen energii, ze względu na to, że członkowie społeczności nie będą dążyć do zysku (jak tradycyjne przedsiębiorstwa energetyczne), a jedynie do zaspokojenia swoich potrzeb. W założeniu działalność takich społeczności ma również przyczynić się do zwiększenia efektywności energetycznej gospodarstw domowych.

W dyrektywie RED II (unijna dyrektywa o OZE) wspomniana jest również społeczność energetyczna OZE. W rozumieniu polskich przepisów jest to po prostu taka obywatelska społeczność energetyczna, której działalność opiera się jedynie na odnawialnych źródłach energii. Podsumowanie informacji o społecznościach energetycznych przedstawiamy poniżej.

Obywatelska społeczność energetyczna to podmiot posiadający zdolność prawną

Podstawa prawna: ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2023 poz. 1681)

Dla kogo: osoby fizyczne, jednostki samorządu terytorialnego, mikroprzedsiębiorcy lub mali przedsiębiorcy ( jeśli ich działalność gospodarcza w sektorze energetycznym nie stanowi przedmiotu podstawowej działalności gospodarczej)

Cel: zapewnienie korzyści środowiskowych, gospodarczych lub społecznych dla swoich członków, udziałowców lub wspólników, lub obszarów lokalnych, na których prowadzi działalność

Przedmiot działalności: wytwarzanie, dystrybucja, obrót, agregacja, magazynowanie energii elektrycznej, realizowanie przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej oraz świadczenie usług w zakresie ładowania pojazdów elektrycznych swoim członkom lub udziałowcom, w sieci dystrybucyjnej o napięciu znamionowym nie wyższym niż 110 kV.

Spółdzielnie energetyczne

Spółdzielnie energetyczne mają wspierać rozwój energetyki rozproszonej na obszarach wiejskich, przez promowanie udziału lokalnych społeczności w wytwarzaniu energii z OZE i jej dystrybucji. Spółdzielnie mogą działać na terenie gminy wiejskiej, miejsko-wiejskiej lub na obszarze kilku takich gmin bezpośrednio ze sobą sąsiadujących (maksymalnie trzech). Spółdzielnie mają zapewniony korzystny system rozliczeń: za każdą kilowatogodzinę energii oddanej do sieci przez spółdzielnie, mogą one pobrać 0,6 kilowatogodziny energii. Działają więc w zasadzie podobnie jak prosumenci w net-meteringu. Podsumowanie informacji o spółdzielniach energetycznych przedstawiamy poniżej.

Spółdzielnia energetyczna to spółdzielnia lub spółdzielnia rolników (w rozumieniu prawa spółdzielczego lub ustawy o spółdzielniach rolników)

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 1762)

Dla kogo: nieograniczona liczba osób (wg prawa spółdzielczego: spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą).

Przedmiot działalności: wytwarzanie energii elektrycznej lub biogazu, lub biogazu rolniczego, lub biometanu, lub ciepła w instalacjach odnawialnego źródła energii, obrót nimi lub ich magazynowanie, dokonywane w ramach działalności prowadzonej wyłącznie na rzecz tych spółdzielni oraz ich członków.

Klastry energetyczne

Klaster energetyczny to porozumienie podmiotów, którego celem jest osiągnięcie korzyści ekonomicznych, środowiskowych i społecznych. Jeśli klastry chcą korzystać ze wsparcia, muszą zostać wpisane do rejestru klastrów prowadzonego przez prezesa URE. Klastry są zwolnione z części opłat (np. z opłaty OZE, kogeneracyjnej), a także mogą uzyskać zniżkę na opłatę dystrybucyjną dla energii elektrycznej, ale pod pewnymi warunkami. Jeśli w danej godzinie autokonsumpcja energii elektrycznej klastra przekroczy 60% – zniżka na opłatę dystrybucyjną wynosi 5%, natomiast jeśli klaster osiągnie pełną autokonsumpcję (w danej godzinie wykorzysta tyle prądu, ile wyprodukował) – opłata dystrybucyjna spadnie o 25%. Podsumowanie informacji o klastrach energii przedstawiamy poniżej. 

Klastry energii działają w formie porozumienia

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 1762)

Dla kogo: a) jednostki samorządu terytorialnego, 
b) spółka kapitałowa utworzona przez jednostkę samorządu terytorialnego z siedzibą na obszarze klastra lub,
c) spółka kapitałowa, której udział w kapitale zakładowym spółki (z podpunktu b) jest większy niż 50% lub przekracza 50% liczby udziałów lub akcji.

Cel: zapewnienie stronom porozumienia korzyści gospodarczych, społecznych lub środowiskowych lub zwiększenia elastyczności systemu elektroenergetycznego, którego stroną jest co najmniej jeden podmiot wymieniony wyżej

Przedmiot działalności: współpraca w zakresie wytwarzania, magazynowania, równoważenia zapotrzebowania, dystrybucji energii elektrycznej lub paliw lub obrotu nimi, lub w zakresie wytwarzania, magazynowania, równoważenia zapotrzebowania, przesyłania lub dystrybucji ciepła, lub obrotu ciepłem.

Wspólnoty energetyczne: pojęcie parasol

Pojęcie wspólnoty energetycznej jest więc pojęciem-parasolem – gromadzi pod sobą wszystkie wymienione formy współpracy: obywatelskie społeczności energetyczne, klastry energii i spółdzielnie energetyczne. Kiedy KO obiecywała więc 700 wspólnot, miała na myśli rozwój lokalnej współpracy w ramach opisanych możliwości prawnych. To celu 700 wspólnot jest jednak jeszcze daleko. Jak podaje Miłosz Motyka w odpowiedzi na interpelację Anny Kwiecień, w Polsce funkcjonują aktualnie 33 spółdzielnie energetyczne i 170 klastrów energii (w tym 66 z Certyfikatem Pilotażowego Klastra Energii). Takie wspólnoty mają pomóc w zrównoważonym rozwoju energetyki, w tym w poprawie efektywności energetycznej i zwiększaniu popularności OZE. 

Zapraszamy do zapoznania się z materiałem wideo na ten temat: