Włochy: wyraźne nie dla kukurydzy w produkcji biometanu

• W 2022 r. Włochy zmieniły zasady wsparcia dla biometanu, ograniczając wykorzystanie kukurydzy jako substratu.
• Przepisy zachęcają do stosowania surowców odpadowych zamiast celowych upraw energetycznych.
• W biometanowniach można używać wyłącznie kukurydzy z drugiego zbioru, po udokumentowaniu plonu wtórnego.

Dlaczego wprowadzono Dekret?

Kukurydza od lat stanowi popularny surowiec w biogazowniach (i biometanowniach) rolniczych. Jest wydajna, łatwa w uprawie i dobrze fermentuje. Problem w tym, że uprawy energetyczne na cele biogazowe mogą konkurować z produkcją żywności oraz wpływać na lokalny rynek pasz. W dodatku intensywna uprawa kukurydzy niesie za sobą duże obciążenie dla gleby i bioróżnorodności. A przynajmniej takie właśnie argumenty od lat padają z ust przeciwników biogazowni. 

Można stwierdzić, że część tych argumentów dotarła do włoskich prawodawców. Wprowadzona tam legislacja (Ministerialny Dekret z 15 września 2022 r.) sugeruje, by kukurydzę wykorzystywać po pierwsze jako żywność. Dopiero w drugiej kolejności można ją wykorzystać jako substrat do produkcji biometanu (z biogazu rolniczego). Producenci rolni by zachować wsparcie finansowe muszą stosować się do postanowień Dekretu.

Dekret nie zakazuje kukurydzy całkowicie, ale do wykorzystania w biometanowni dopuszcza jedynie kukurydzę z tzw. drugiego zbioru i to w określonych procentowo limitach. Co więcej, lokalni rolnicy muszą przedstawić plan upraw, aby udowodnić, że faktycznie mieli dwa plony kukurydzy w danym sezonie wegetacyjnym. Także substratem może być tylko plon wtórny, a nie kukurydza pochodząca z uprawy celowej.

Co wprowadzono w 2022 roku?

Dekret DM 15 settembre 2022 wprowadza zestaw jasno określonych zasad, które mają nie tylko uporządkować rynek biometanu, ale też skierować go na tory, jak to określono, bardziej zrównoważonego rozwoju. Wsparcie finansowe trafia jedynie do tych instalacji, które spełnią surowe wymogi – od udziału w publicznych aukcjach, przez udokumentowanie źródeł surowców, po udowodnienie realnego ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. W praktyce oznacza to, że priorytet zyskują projekty oparte na odpadach rolniczych, gnojowicy, resztkach z przetwórstwa czy innych produktach ubocznych, które wpisują się w ideę gospodarki obiegu zamkniętego. 

Klasyczne biogazownie rolnicze, zasilane głównie kiszonką kukurydzianą, tracą na atrakcyjności – szczególnie że, choć stosowanie kukurydzy nie zostało wprost zakazane, system został skonstruowany tak, by jej użycie stawało się coraz mniej opłacalne. Rolnicy muszą teraz nie tylko udowodnić, że ewentualna kukurydza pochodzi z drugiego zbioru, ale też liczyć się z tym, że w aukcjach lepiej wypadają projekty bazujące na surowcach odpadowych. Efekt? Coraz więcej inwestorów stawia na biogazownie rolniczo‑utylizacyjne (z instalacją do produkcji biometanu).

Wsparcie finansowe – jak działa?

System wsparcia dla producentów biometanu we Włoszech obejmuje kilka istotnych form dopłat. Przez co rolnicy godzą się na rezygnację z użytkowania pierwszego plonu kukurydzy jako substratu. Chodzi m.in. o:

• Dofinansowanie inwestycji – do 40% kosztów kwalifikowanych budowy lub modernizacji instalacji (ze środków PNRR).
  
• Taryfę gwarantowaną (Tariffa Omnicomprensiva lub Tariffa Premio) – wypłacaną przez 15 lat w zależności od wielkości i rodzaju instalacji.
  
• Gwarancje Pochodzenia (GO) – potwierdzające przeznaczenie biometanu do określonych zastosowań, np. w transporcie.
  

Cel regulacji

Dekret ma dwa główne cele. Jako pierwszy wymienia się przyspieszenie transformacji energetycznej – zwiększenie udziału odnawialnego biometanu w miksie energetycznym, zgodnie z Narodowym Zintegrowanym Planem Energetyczno-Klimatycznym (PNIEC).

Po drugie, chodzi o zapobieganie negatywnym skutkom monokultur energetycznych, właśnie poprzez ograniczenie użycia kukurydzy z pierwszego zbioru i promowanie wykorzystania odpadów oraz produktów ubocznych jako substratów. Choć w praktyce używanie kukurydzy jako substratu nie jest zabronione wprost, to tak skonstruowany system wsparcia skutecznie zniechęca rolników do stosowania kiszonek czy zielonek kukurydzianych. 

Co to oznacza dla branży?

Dla włoskich rolników i inwestorów biogazowych oznacza to wyraźną zmianę w podejściu do planowania inwestycji i doboru surowców. Zamiast opierać produkcję biogazu głównie na kukurydzy z pierwszego zbioru, teraz priorytetem stają się odpady rolnicze, produkty uboczne i inne pozostałości organiczne, które łatwiej mieszczą się w kryteriach zrównoważonego rozwoju i pozwalają zdobyć punkty w procedurach konkursowych. Rolnicy muszą też skrupulatnie dokumentować, że ewentualna kukurydza pochodzi z drugiego plonu, co wymaga dodatkowej organizacji i kontroli upraw. 

Sektor biometanu we Włoszech rozwija się bardzo dynamicznie, dlatego każde zmiany prawne mają szeroki wydźwięk. Przykładowo, wydatkowanie publicznych środków na biometanownie w zeszłym roku sięgnęło prawie 2 mld euro. Projekty, które powstaną z tego finansowania zwiększą wolumen produkcji biometanu do 2,3 miliarda metrów sześciennych do 2026 roku. Co do samej ilości włoskich biogazowni, to w 2024 roku, ich suma przekroczyła ponad 2 200 instalacji.

Czy polscy rolnicy powinni się obawiać, że nasi legislatorzy zainspirują się przepisami z Włoch? Raczej nie, gdyż jak dotąd w Polsce nie mamy żadnej biometanowni z prawdziwego zdarzenia. Nie wspominając już o tym, że wizja instalacji biometanowej przy biogazowni rolniczej jest praktycznie scenariuszem science fiction. Dla porównania, na Ukrainie w trakcie wojny udało się uruchomić siedem instalacji biometanowych.

Źródło: DM 15 settembre 2022, Biogas Outlook for 2025 in Italy.