Dlaczego mamy tak mało ekospalarni odpadów?
Nova Energia
Aby odpowiedzieć na tak postawione pytanie, należy zacząć od zajrzenia w historię. Pierwszą spalarnię odpadów w Polsce wybudowano w Warszawie już w 1912 roku jako obiekt połączony z zakładem dezynfekcyjnym, a niedługo później, bo w 1927 roku drugą – w Poznaniu. Dodatkowo uznano ją za jedną z najnowocześniejszych na świecie ze względu na odzyskiwanie części energii i wytwarzanie prądu elektrycznego. Pierwsza z nich działała do 1944 roku, drugą zamknięto w 1957 roku.
W latach 50-tych uznano, że spalarnie to zbyt kosztowny sposób utylizacji odpadów w porównaniu z zorganizowanymi lub nie, wysypiskami. Dopiero w 1990 roku podjęto decyzję o budowie ZUSOKu, czyli Zakładu Utylizacji Stałych Odpadów Komunalnych w Warszawie, który rozpoczął pracę prawie dziesięć lat później ze względu na przedłużające się procedury administracyjne i protesty społeczne. Przez wiele lat był jedyną spalarnią odzyskującą energię z odpadów w Polsce, zakład był w dodatku bardzo mały jak na ilość odpadów wytwarzanych w stolicy.
Równocześnie jednak w podobnym okresie zaczęto modernizować polskie cementownie, gdzie jako paliwo wprowadzono RDF – teraz, według Stowarzyszenia Producentów Cementu „należą do najnowocześniejszych w Europie”.
Jak jest teraz?
Obecnie (stan na rok 2024) w Polsce działa 8 spalarni odpadów odzyskujących z nich energię i ciepło – w Białymstoku, Bydgoszczy, Koninie, Krakowie, Poznaniu, Szczecinie, Rzeszowie oraz w Warszawie. Zakładów spalających paliwo RDF, co z języka angielskiego znaczy “Refuse Derived Fuel”, czyli “Paliwo pochodzące z odpadów” jest jednak znacznie więcej. Czołowym przykładem jest elektrociepłownia w Zabrzu zasilana kotłem wielopaliwowym, spalającym częściowo RDF. To paliwo wykorzystywane jest przede wszystkim jako źródło energii w Polskich cementowniach, obecnie zapewniając w nich ponad 70% energii niezbędnej do wytwarzania klinkieru cementowego. Cementownie spalające RDF pozwalają na zagospodarowanie około 10% masy odpadów komunalnych wytwarzanych w Polsce, podczas gdy spalarnie mają łączną wydajność na poziomie 1%.
Czy chodzi tylko o pieniądze?
Już w latach 50-tych uznano spalarnie za zbyt drogie. Budowa nowoczesnych obiektów, z wieloetapowym oczyszczaniem spalin w lokalizacjach w Polsce w XXI wieku była obarczona ogromnymi kosztami inwestycyjnymi – przykładowo, EcoGenerator (spalarnia w Szczecinie) kosztowała 711 mln zł, a w Ekospalarnia (spalarnia w Krakowie) – 666 mln zł. Inwestycje te były możliwe głównie dzięki wielomilionowemu dofinansowaniu z Europejskiego Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Warto zauważyć, że wszystkie obiekty oprócz Warszawskiego ZUSOKu, powstały w zaledwie pięć lat – między 2013 a 2018 r.
W 2018 roku Unia Europejska zadecydowała, że ważniejszym celem jest recykling odpadów i gospodarka obiegu zamkniętego, a do roku 2019 w Polsce nie było obowiązku segregowania odpadów, więc wszystkie działania w zakresie gospodarki odpadami skupiały się na odpadach zmieszanych. Od kilku lat rozpoczęto wprowadzanie w życie założeń gospodarki obiegu zamkniętego, natomiast wydaje się, że spalanie odpadów i tak jest nieuniknione – nie wszystkie materiały można poddać recyklingowi. Spalarnie są elementem koniecznym domykającym obieg zamknięty.
Zanieczyszczenia
Powracającym od dziesięcioleci argumentem, skutecznie hamującym budowę spalarni w wielu miejscach są zanieczyszczenia, głównie powietrza, ale też i wody ściekowej. Oprócz wspominanego często dwutlenku węgla czy pyłów, wskazuje się emisję szkodliwych związków organicznych – przede wszystkim dioksyn i furanów, jako bardzo toksycznych, kancerogennych substancji. Argument ten powtarzany jest bardzo często, a bazowany jest na badaniach wykonywanych w latach 70-tych, natomiast niewiele osób zdaje sobie sprawę, że dioksyny ulegają rozpadowi w wysokich temperaturach rzędu 700°C. Odpady w spalarniach spalane są w temperaturach znacznie wyższych – około 1000°C, co zapewnia destrukcję właściwie wszystkich związków organicznych. W połączeniu z wieloetapowym oczyszczaniem spalin efektem jest minimalna ledwie emisja ze spalarni.
Według raportu KOBiZE (Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami) za rok 2020, tylko 18% tejże emisji dioksyn i furanów pochodzi z źródeł opisanych jako Odpady, natomiast 68% emisji pochodzi z Innych sektorów obejmujących przede wszystkim spalanie śmieci w paleniskach domowych. Z kolei sprawą czekającą wciąż na rozwiązanie jest kwestia odpadów po spaleniu, co też podkreślane jest wśród argumentów „przeciw”. Po procesie termicznego przetworzenia w spalarni pozostaje wciąż około 25% masy początkowej, w formie popiołów i żużli, które wymagają dalszego przekształcenia, aby mogły być ponownie wykorzystane na przykład jako podsypka przy budowie dróg, lub muszą być składowane w bezpiecznym miejscu. Problem składowania więc nie znika całkowicie.
Przyszłość
Nowoczesne spalarnie odpadów stanowią element konieczny domknięcia obiegu zamkniętego gospodarki. Może właśnie z tego powodu do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej trafiło w ciągu kilku ostatnich lat 39 wniosków o dofinansowanie inwestycji termicznego przekształcania odpadów lub paliw alternatywnych z nich wytworzonych. Kończy się budowa instalacji termicznego przekształcania odpadów w Gdańsku, i rozbudowa w Rzeszowskiej spalarni. Głównym zyskiem, obok zmniejszania ilości odpadów trafiających na składowiska, jest rozwój miast niezależnych energetycznie i wytwarzanie ciepła do miejskich sieci ciepłowniczych, a w obliczu postępującego rozwoju miejskiej komunikacji elektrycznej – także zasilanie jej energią z odpadów.
Zapraszamy na konferencję
Nasze Koło Naukowe - Nova Energia organizuje konferencję, na której tematyki biopaliw oczywiście nie zabraknie! Już teraz zapraszamy na VI Dzień Nowej Energii, który odbędzie się już 18 marca w Krakowie na Akademii Górniczo-Hutniczej. Tytuł tegorocznej edycji brzmi: "Innowacje w GOZ: biomasa, biopaliwa i zrównoważone zarządzanie odpadami” - nie może Cię tam zabraknąć, a szczegóły znajdziesz na naszym profilu na Facebooku.
Źródła: smoglab.pl, zm.org.pl, polskicement.pl, gov.pl, forum-dyrektorow.pl, khk.krakow.pl, ecogenerator.eu
- MINISTERSTWO KLIMATU I ŚRODOWISKA KRAJOWY BILANS EMISJI SO2, NOx, CO, NH3, NMLZO, PYŁÓW, METALI CIĘŻKICH I TZO ZA LATA 1990 - 2020
- “Dioksyny w procesie spalania odpadów – fakty i mity” prof. dr hab. inż. Grzegorz Wielgosiński, Politechnika Łódzka, Wydział Inżynierii Procesowej i Ochrony Środowiska -
- “Spalarnie odpadów komunalnych w Polsce” Autorzy: Dr hab. inż. Grzegorz Wielgosiński, prof. PŁ; mgr inż. Justyna Czerwińska, Wydział Inżynierii Procesowej i Ochrony środowiska, Politechnika Łódzka („Nowa Energia” – 4/2019)
Materiał został przygotowany przez Koło Naukowe Nova Energia, AGH.
Alicja Ossera
