Czyste Powietrze – co dalej z programem? Czy będzie zawieszony?

• Program Czyste Powietrze zmaga się z problemami, a jego szeroko zakrojone reformy mogą wymagać zawieszenia naboru wniosków na jakiś czas, choć decyzja ta nie została jeszcze potwierdzona przez NFOŚiGW.
• Planowane reformy obejmują wprowadzenie wymogu trzyletniego posiadania nieruchomości, ograniczenie maksymalnych cen produktów dofinansowywanych oraz obowiązkową termomodernizację budynków przy zmianie źródła ciepła.
• NFOŚiGW zamierza wprowadzić większe zabezpieczenia dla beneficjentów, w tym kontrolowanie inwestycji, zmniejszenie kwot prefinansowania, oraz stworzenie listy rekomendowanych wykonawców i audytorów.

Problemy programu Czyste Powietrze

Przez 6 lat funkcjonowania programu Czyste Powietrze złożono w nim ponad milion wniosków na łączną kwotę przeszło 37 mld zł. Jak stwierdził podczas rozmowy na Kongresie TRENDY Robert Gajda z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej aktualnie w ramach Czystego Powietrza wpływa tygodniowo około 5 tys. wniosków. Niestety Program w ostatnim czasie zmaga się z wieloma problemami.

Nieprawidłowości w ramach Czystego Powietrza są na tyle duże, że przez ostatnie tygodnie w przestrzeni medialnej oraz branży pojawiły się pogłoski o zawieszeniu naboru do programu. Sprawy nie ułatwiło oświadczenie NFOŚiGW, w którym Fundusz nie potwierdził, ani nie zaprzeczył jednoznacznie, czy faktycznie dojdzie do tymczasowego zatrzymania inicjatywy. Z oświadczenia wynika jednak, że w najbliższym czasie Czyste Powietrze ma przejść szeroko zakrojone reformy.

Czy Czyste Powietrze zostanie zawieszone? “Żeby remont zrobić, to najlepiej żeby dom był pusty”

Jak przyznał w rozmowie z nami Robert Gajda, gdy dołączył do nadzoru nad tym programem w lutym przeraził go ogrom niespójności. Stwierdził, że wynikają one głównie z działań poprzedniego rządu, który mocno rozluźnił warunki Czystego Powietrzu.

Gajda potwierdził wobec tego, że NFOŚiGW planuje szeroko idące reformy w Czystym Powietrzu. Chodzi o ukrócenie nieprawidłowości i nadużyć w ramach programu. W rozmowie z nami wiceprezes NFOŚiGW stwierdził: “Decydujemy się na remont tego programu. Żeby remont zrobić, to najlepiej żeby dom był pusty”.

Decydujemy się na remont tego programu. Żeby remont zrobić, to najlepiej żeby dom był pusty – Robert Gajda, NFOŚiGW

Czy powyższa wypowiedź oznacza, że program Czyste Powietrze zostanie zawieszony? Robert Gajda nie zaprzeczył, ani nie potwierdził takiej informacji. Zapewnił jednak, że wszystkie już złożone wnioski zostaną rozpatrzone, a środki wypłacone beneficjentom.

Wspomniany przez Gajdę “remont” całej inicjatywy ma według jego słów zająć raczej kilka miesięcy niż kilka tygodni, jednak na sfinalizowanie reform na pewno nie będziemy czekać do następnego sezonu grzewczego. Czy na ten okres program będzie zawieszony? Jak już wspomnieliśmy wyżej, wiceszef NFOŚiGW ani nie potwierdził, ani nie zaprzeczył tym doniesieniom, jednak biorąc pod uwagę skalę planowanych reform Gajda stwierdził, że “nie wyobrażamy sobie, żebyśmy operowali na otwartym sercu”.

Jakie zmiany w Czystym Powietrzu? Nadchodzą gruntowne reformy

Robert Gajda w rozmowie podczas Kongresu TRENDY zarysował ogólny kierunek reform, które mają w przeciągu kilku miesięcy dokonać się w programie Czyste Powietrze. W planach jest chociażby wprowadzenie wymagania, aby beneficjent był właścicielem nieruchomości, gdzie dokonywana jest termomodernizacja, co najmniej przez 3 lata. Ma to zapobiec sytuacjom, w których dana osoba przepisuje część swojego budynku na mniej zamożnego krewnego, aby otrzymać wyższy poziom dotacji. Fundusz planuje pewne wyjątki od tej zasady, na przykład w sytuacji odziedziczenia nieruchomości w spadku.

NFOŚiGW chce również przywrócić ceny maksymalne poszczególnych dofinansowywanych produktów. Gajda podał tu przykład nadużycia: drzwi, które w sklepie meblowym kosztują kilkaset złotych, były wpisywane w dokumentach dotacyjnych jako warte kilkadziesiąt tysięcy złotych. Oprócz tego wiceszef NFOŚiGW zapowiedział dążenie do tego, aby przy zmianie źródła ciepła dom beneficjenta musiał przejść obowiązkową termomodernizację.

Większe zabezpieczenie dla beneficjentów.

Wśród zapowiadanych zmian jest również większa ochrona beneficjentów. Ci często padają dzisiaj ofiarą oszustów. Firmy wykonawcze kuszą szczególnie niezbyt zamożnych i niezorientowanych obywateli do podpisania dokumentów, których beneficjenci dokładnie nie czytają. Potem okazuje się, że wśród nich znajdowało się na przykład przekazanie 100% otrzymanej dotacji na rzecz danej firmy. Wykonawca często brał też 50% dopłaty w ramach prefinansowania, po czym montował zupełnie niedopasowane do potrzeb beneficjenta urządzenia i znikał.

Gajda zapewnił, że sprawcy takich oszustw nie pozostaną bezkarni, a służby zajmują się każdym zgłoszonym przypadkiem. Poza tym jednak NFOŚiGW planuje wprowadzenie zmian, które mają zapobiegać takim praktykom w przyszłości. Przede wszystkim zmniejszone zostaną kwoty prefinansowania. Aktualnie wynoszą one 50% całości dotacji, co pozwala uzyskać firmie nawet 65 tys zł jeszcze przed wykonaniem jakiejkolwiek pracy. Zdaniem wiceszefa NFOŚiGW ma się to zmienić.

Fundusz planuje kontrolować wykonane inwestycje, ma to dotyczyć aż 10% wszystkich dokonanych za środki z Czystego Powietrza modernizacji i instalacji. Ponadto środki z programu mają trafiać nie na konto firmy wykonawczej, ale beneficjenta. Zadbają o to operatorzy programu, którymi mogą być zarówno gminy, jak i podmioty trzecie, np. fundacje.

Ponadto dojdzie do rozszerzenia idei listy ZUM. Fundusz chce wprowadzić jej odpowiednik dla wykonawców oraz audytorów. Obecność danego podmiotu w takim zestawieniu nie ma być według słów Gajdy obowiązkowa aby uzyskać dotację, jednak stanowić będzie rekomendację ze strony organów państwowych i sugestię, że taki wykonawca czy audytor to uczciwa firma czy osoba, której można zaufać.

Więcej informacji co do przyszłości Czystego Powietrza otrzymamy zapewne podczas konferencji prasowej NFOŚiGW, która odbędzie się już jutro.