Czyste Powietrze: operatorzy niezbyt popularni. Przeszło przez nich zaledwie 6% wniosków

• Operatorzy w programie „Czyste Powietrze” cieszą się zaskakująco niską popularnością – przez miesiąc złożono przez nich jedynie 23 spośród 369 wniosków przyjętych w wojewódzkich funduszach (około 6%). To znacząca zmiana wobec wcześniejszej sytuacji, gdy wnioski z najwyższym, 100-procentowym poziomem dopłat dominowały.
• Największą aktywność operatorów odnotowano w województwie małopolskim, gdzie z ich udziałem złożono 6 wniosków. W aż pięciu województwach (dolnośląskie, lubuskie, opolskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie) nie złożono ani jednego wniosku za pośrednictwem operatorów.
• Główną rolą operatorów jest kontrola poprawności dokumentów i jakości inwestycji. Pomimo ambitnych założeń system nie przyciągnął jeszcze większej liczby beneficjentów, co może budzić pytania o jego dalszą efektywność i ewentualne konieczne zmiany w podejściu do promocji operatorów wśród mieszkańców.

Operatorzy w Czystym Powietrzu – kim są?

System operatorów zaczął funkcjonować w Czystym Powietrzu wraz ze wznowieniem naboru do programu 30 marca 2025 roku. W założeniu operatorzy mieli być “aniołami stróżami” beneficjentów. Podmiot taki miał dopilnowywać, czy dokumenty na pewno są wypełnione w prawidłowy sposób, sprawdzać jakość wykonanej inwestycji oraz odpowiednie wypłacenie środków. Od wznowienia naboru udział operatora jest konieczny np. przy chęci uzyskania dotacji na najwyższym, obejmującym aż 100% kosztów kwalifikowanych poziomie. Poza tym bez jego udziału nie da się uzyskać prefinansowania, a więc wypłaty części kosztów na rzecz wykonawcy jeszcze przed wykonaniem inwestycji.

Aktualnie rolę operatorów w Czystym Powietrzu mogą pełnić wyłącznie gminy, chociaż w przyszłości ma zostać uruchomiony nabór również dla innych podmiotów, na przykład organizacji pozarządowych. Tam, gdzie gminy nie zgłosiły się do programu, funkcję operatorów pełnią wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Gminy mogą też ze sobą współpracować i jeżeli np. konkretny samorząd nie został operatorem, ale sąsiedni już tak, beneficjenci mogą załatwić sprawy związane z programem w sąsiedniej gminie zamiast jeździć do siedziby wfośigw.

Jak radzą sobie operatorzy w Czystym Powietrzu? Niespełna 6% złożonych wniosków

Po miesiącu ogólnopolskiego funkcjonowania systemu postanowiliśmy przyjrzeć się temu, jak dokładnie działa funkcja operatorów i ile wniosków trafiło do wojewódzkich funduszy z ich pomocą. Jak wynika z danych przekazanych nam przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej nie były to duże ilości.

Od 30 marca do 23 kwietnia w programie Czyste Powietrze złożono w sumie 7266 wniosków. Warto jednak podkreślić, że jedynie 369 z nich zostało przyjętych w Funduszu, a pozostałe 6897 widnieje w systemie jako wersję robocze. W naszych obliczeniach weźmiemy więc pod uwagę mniejszą z tych liczb.

W przeciągu niecałego miesiąca do poszczególnych wfośigw trafiło więc 369 wniosków, a zaledwie 23 z nich były wnioskami złożonymi przez operatorów. Daje nam to wynik 6% z całości. Warto podkreślić, że wsparcie operatora jest niezbędne przy chęci uzyskania dofinansowania na poziomie 100%. Można więc z powodzeniem stwierdzić, że liczba wniosków o dopłaty na najwyższym progu również wynosi 6%, a nawet mniej, bowiem nie wszystkie dokumenty składane przez operatorów dotyczą takiego poziomu dopłat. To spora zmiana w porównaniu z programem sprzed reformy, gdzie dotacje 100% zdecydowanie dominowały.

Gdzie operatorzy robią najwięcej? Dobry wynik Małopolski, w pięciu województwa zero wniosków

Jak wynika z przekazanych nam przez NFOŚiGW danych, najwięcej wniosków przez operatorów złożono w województwie małopolskim – było to 6 sztuk. Małopolska wyróżnia się tu na tle pozostałych województw, bowiem kolejne miejsce zajmują łódzkie, mazowieckie podkarpackie, podlaskie, śląskie, wielkopolskie i zachodniopomorskie, gdzie operatorzy dostarczyli do funduszy po 2 wnioski. W kujawsko-pomorskim, lubelskim i pomorskim był to zaledwie jeden wniosek, a w przypadku dolnośląskiego, lubuskiego, opolskiego, świętokrzyskiego i warmińsko mazurskiego – zero.

Jak widać po pierwszym niemal miesiącu funkcjonowania Czystego Powietrza w nowej odsłonie, system operatorów nie cieszy się wśród beneficjentów zbytnią popularnością. Czy pozwoli to podmiotom tym skutecznie walczyć z nadużyciami i dopilnowywać rzetelnego wykonywania inwestycji? A może ich znaczenie i liczba wniosków przechodzących przez operatorów wraz z trwaniem programu będzie rosła? O tym z pewnością poinformujemy.

Źródło: NFOŚiGW