Gminy jako operatorzy w programie Czyste Powietrze – dlaczego to rozwiązanie ma znaczenie?
Nowa odsłona programu Czyste Powietrze przyniosła ze sobą szereg zmian, w tym wprowadzenie ogólnopolskiego systemu operatorów. Na chwilę obecną rolę tę mogą pełnić wyłącznie samorządy gminne. Podczas niedawnej konferencji prasowej przedstawiciele Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) wyjaśniali, co gminy mogą zyskać, angażując się w ten model współpracy.
Redakcja GLOBEnergia
- W programie Czyste Powietrze pojawił się nowy model współpracy z lokalnymi operatorami, którymi mogą zostać gminy – już 950 samorządów zgłosiło chęć pełnienia tej roli, oferując mieszkańcom wsparcie przy wnioskach, nadzorze inwestycji i rozliczeniach.
- Wsparcie operatora będzie obowiązkowe przy wnioskach o najwyższe i podwyższone dotacje (w tym przypadku tylko przy zaliczkach); gminy niepełniące tej funkcji ograniczają mieszkańcom dostęp do programu – wtedy pomocą mają zająć się wojewódzkie fundusze.
- NFOŚiGW zapowiada rozszerzenie programu operatorskiego na NGO i inne podmioty już w II kwartale 2025 roku; w międzyczasie mniejsze gminy będą mogły łączyć siły, by wspólnie obsługiwać beneficjentów.
Operatorzy w programie Czyste Powietrze – nowa rola w systemie wsparcia
Zgodnie z danymi opublikowanymi przez NFOŚiGW 24 marca, w ciągu zaledwie dwóch tygodni od uruchomienia naboru do programu operatorskiego zgłosiło się już 950 gmin – to więcej niż jedna trzecia wszystkich jednostek samorządu w Polsce. Operatorzy mają pełnić funkcję opiekunów beneficjentów: ich zadaniem będzie pomoc w prawidłowym wypełnieniu wniosków, nadzór nad przebiegiem inwestycji oraz przekazywanie najważniejszych informacji dotyczących dotacji.
Współpraca z operatorem stanie się obowiązkowa dla wszystkich wnioskodawców ubiegających się o wsparcie w ramach najwyższego progu dofinansowania, obejmującego 100% kosztów kwalifikowanych. Z kolei w przypadku progu podwyższonego (70%), operator będzie niezbędny, jeśli beneficjent zdecyduje się na wypłatę części środków w formie zaliczki.
Choć liczba dotychczas zgłoszonych gmin jest imponująca, rodzi się pytanie, co z pozostałymi jednostkami samorządu. Przedstawiciele NFOŚiGW podkreślają, że ich zadania mogą wówczas przejąć wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Czy jednak ich przedstawiciele będą faktycznie docierać do mniejszych miejscowości? O to również pytali dziennikarze.
A co, jeśli gmina nie zdecyduje się na udział w programie?
Podczas konferencji prasowej 20 marca pojawiło się pytanie o sytuację samorządów, które nie włączą się w program jako operatorzy. Wiceprezes NFOŚiGW Robert Gajda zaznaczył, że liczenie na mobilne zespoły z wojewódzkich funduszy to mało realistyczna perspektywa:
– My w rozmowach z gminami mówimy, że jeżeli nie zadbacie o swoich mieszkańców, to oni będą zmuszeni przyjechać do danego wojewódzkiego funduszu, no bo nie wyobrażam sobie, żeby kilkanaście osób z WFOŚiGW ruszyło w teren, żeby znajdować tych wykonawców, tych beneficjentów. Dlatego też mówimy, że oni w ten sposób ograniczają możliwość przystąpienia do programu wszystkim beneficjentom – podkreślił Gajda.
Wypowiedź wiceprezesa nawiązywała również do funkcjonujących w 85% gmin punktów konsultacyjnych Czystego Powietrza, które jednak nie pełnią roli operatorów. Gajda wskazał na potencjalnie problematyczną sytuację, w której osoba chcąca skorzystać z dotacji z najwyższego progu trafia do punktu, ale nie może uzyskać pomocy, ponieważ gmina nie zdecydowała się na udział w programie operatorskim. – Raczej nie przyniesie to chluby włodarzom i oni będą musieli coś z tym zrobić – mówił.
Wsparcie dla mniejszych samorządów i plany na przyszłość
NFOŚiGW zapewnia, że gminy decydujące się na pełnienie funkcji operatora mogą liczyć na konkretne korzyści. Oprócz ułatwienia życia mieszkańcom, każdy poprawnie zrealizowany wniosek będzie premiowany kwotą 1700 zł dla samorządu. Kluczowe jest jednak, aby inwestycja została przeprowadzona zgodnie z wytycznymi – tylko wtedy pieniądze zostaną wypłacone.
W przypadku mniejszych gmin, które samodzielnie nie poradzą sobie z obsługą programu, przewidziano możliwość współpracy z innymi jednostkami. Dzięki temu mieszkaniec jednej gminy będzie mógł skorzystać z pomocy sąsiedniego samorządu, który działa jako operator.
Co istotne, w kolejnych etapach program operatorski ma być otwarty także dla organizacji pozarządowych i innych podmiotów. Rozszerzenie naboru zaplanowano na drugi kwartał 2025 roku. Obecnie w rekrutacji mogą brać udział wyłącznie gminy.
Więcej informacji o zmianach w programie Czyste Powietrze można znaleźć w najnowszym odcinku Energetycznego Talk Show Ekstra:
