Wziąłeś dotację z Czystego Powietrza? Do Twoich drzwi mogą zapukać kontrolerzy

• W pierwszej połowie roku NFOŚiGW przeprowadził 4,6 tys. kontroli beneficjentów programu Czyste Powietrze, z czego w 67 przypadkach odebrano całą dotację, a w 573 zmniejszono jej wartość.
• Kontrole mogą być przeprowadzane zarówno podczas realizacji inwestycji, jak i do 5 lat po jej zakończeniu. Beneficjenci powinni być gotowi na takie wizyty i współpracować, aby uniknąć unieważnienia umowy.
• Najczęstsze powody unieważnienia umów lub zmniejszenia dotacji to nieodpowiednie źródła ciepła, brak usunięcia starych źródeł, zawyżone koszty urządzeń i niepełna realizacja zakresu rzeczowego.

Ponad 4,6 tys. kontroli w pół roku. Ile z nich skończyło się odebraniem dotacji?

Według uzyskanych przez nas informacji, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) oraz poszczególne Wojewódzkie Fundusze (WFOŚiGW) przeprowadziły w okresie od stycznia do czerwca bieżącego roku 4656 kontroli przedsięwzięć realizowanych w ramach programu Czyste Powietrze. Kontrole mogły przeprowadzać zarówno WFOŚiGW, NFOŚiGW, jak i upoważnione podmioty zewnętrzne. Kiedy dokładnie może dojść do takiej kontroli i jakie są jej potencjalne skutki?

Zgodnie z umową o dofinansowanie, Fundusze mogą dokonywać kontroli inwestycji finansowanej ze środków Czystego Powietrza. Taka kontrola może mieć miejsce zarówno w trakcie realizacji jak i w okresie trwałości, czyli 5 lat od daty zakończenia przedsięwzięcia. Według informacji przekazanych nam przez NFOŚiGW, taka kontrola może skończyć się zarówno całkowitym wypowiedzeniem umowy, jak i zmniejszeniem wartości dotacji.

W pierwszym przypadku beneficjent ma obowiązek zwrócić całą otrzymaną dotację wraz z odsetkami na zasadach określonych w umowie. W drugim najczęściej dochodzi do aneksowania umowy z ograniczeniem zakresu rzeczowego. Wtedy beneficjent musi zwrócić jedynie część dotacji. Z ponad 4,6 tys. kontroli przeprowadzonych w pierwszej połowie br. jedynie 67 zakończyło się wypowiedzeniem umowy. W 573 przypadkach doszło do zmniejszenia dofinansowania.

Złożyłeś wniosek w Czystym Powietrzu po tej dacie? Możesz spodziewać się kontroli

NFOŚiGW w przesłanym nam komunikacie stwierdził, że do końca tego roku planuje kontrole w co najmniej 5% inwestycji realizowanych na podstawie wniosków składanych od dnia 22 kwietnia 2024 roku. Od tamtej pory do teraz złożonych zostało ok. 150 tys. wniosków. Oznacza to, że co najmniej 7,5 tys. realizacji czeka kontrola. Oczywiście NFOŚiGW nie podzielił się z nami tym, gdzie dokładnie będą one przeprowadzane. Warto więc być do tego typu weryfikacji dobrze przygotowanym.

Poszczególne WFOŚiGW lub inne podmioty upoważnione do przeprowadzania kontroli mają obowiązek powiadomić beneficjenta o zbliżających się odwiedzinach. Podmiot taki proponuje wtedy termin wizyty. Co istotne, jeżeli kontrola z winy beneficjenta nie dojdzie do skutku dwukrotnie, WFOŚiGW ma prawo do wypowiedzenia umowy dotacji. Wojewódzki Fundusz może też przeprowadzić kontrolę bez odwiedzin w miejscu realizacji przedsięwzięcia. W takiej sytuacji beneficjent jest proszony o dostarczenie kopii lub skanów konkretnych dokumentów związanych z inwestycją.

Jeżeli kontrola odbywa się w miejscu lokalizacji przedsięwzięcia, kontrolujący jest upoważniony do swobodnego poruszania się po terenie beneficjenta, dokonania wszelkich niezbędnych pomiarów związanych z inwestycją, wglądu do odpowiednich dokumentów, żądania od beneficjenta ustnych i pisemnych wyjaśnień oraz przygotowania dokumentacji fotograficznej z oględzin. Jeśli chcesz wiedzieć, jak przygotować się do takiej kontroli, zajrzyj do poniższego artykułu:

Za co odbierane są środki z Czystego Powietrza? Tego nie rób, jeśli dostałeś dotację

Jak wynika z udzielonych nam przez NFOŚiGW informacji, było kilka najczęstszych powodów unieważniania umów lub obniżenia wartości dopłat przez Wojewódzkie Fundusze. Jednym z nich był fakt, że zainstalowane w ramach przedsięwzięcia źródło ciepła nie spełniało wymagań. Wśród innych uchybień wskazano sytuację, w której spełniające wymagania źródło ciepła zostało zainstalowane, jednak poprzednie nieefektywne źródło ciepła nie zostało usunięte. Fundusz wymienia również przypadki, w których przyznano dotację na wymianę źródła ciepła, mimo, że spełniające wymagania programu źródło już było na wyposażeniu budynku.

Oprócz tego Fundusz unieważniał umowy również za zawyżone koszty urządzeń, materiałów, drzwi i okien, niepełną realizację zakresu rzeczowego przedsięwzięcia, nieprawidłowe parametry cieplne czy błędny pomiar powierzchni ocieplonych przegród. Przyczyny odebrania lub zmniejszenia dotacji z Czystego Powietrza szczegółowo omawiamy w poniższym artykule:

Źródło: NFOŚiGW