Zabraknie nam 15 milionów pomp ciepła?

• Europejska Organizacja Pomp Ciepła (EHPA) przeanalizowała ostatnie lata pod względem ilości zainstalowanych pomp ciepła.
• Jeśli sytuacja się nie zmieni, Europa nie zdoła wypełnić celów klimatycznych w zakresie ogrzewnictwa i ciepłownictwa. 
• Pompy ciepła są jedną z kluczowych technologii w zakresie dążenia do neutralności klimatycznej wytwarzania ciepła. 

Branża pomp ciepła zalicza obecnie niezbyt korzystny okres – sprzedaż pomp ciepła w UE w 2023 była o 6,5% niższa niż rok wcześniej. Sprzedano około 3 miliony pomp ciepła. Jeśli podobne tempo instalowania kolejnych urządzeń utrzymałoby się w kolejnych latach, nie zdołamy wypełnić celów klimatycznych do 2030 roku. Pod koniec grudnia w Europie działały około 24 miliony pomp ciepła, co przy wzroście o 3 miliony rocznie da pod koniec dekady około 45 milionów zainstalowanych urządzeń. Według unijnych dokumentów, w 2030 roku pomp ciepła powinno być w Europie 15 milionów więcej – czyli około 60 000 000 sztuk.

Co nie gra?

Wśród przyczyn spowolnienia rynku pomp ciepła EHPA wymienia zmieniające się polityki i systemy wsparcia. Dobrze ilustruje to przykład Holandii, która utrzymywała w 2023 roku stabilną politykę dla tej technologii i dzięki temu zainstalowano tam 50 tysięcy pomp ciepła więcej niż w 2022 roku – rynek urósł o 43,5%. Jako kontrprzykład EHPA podaje Włochy – które w zeszłym roku wprowadziły duże zmiany w systemach wsparcia dla pomp ciepła, co spowodowało spadek sprzedaży o 298 tysięcy urządzeń (-44,1%). 

Nie bez znaczenia dla sytuacji pomp ciepła były coraz niższe ceny gazu w porównaniu z cenami energii elektrycznej. Prąd jest wysoko opodatkowany, co nie sprzyja dekarbonizacji ciepłownictwa i ogrzewnictwa. EHPA podkreśla, że podatki i opłaty powinny zostać przeniesione z energii elektrycznej.

Niestety, sytuacja pomp ciepła w Polsce również nie jest łatwa. W 2023 roku ilość instalowanych urządzeń spadła w porównaniu do roku 2022 o 38,8% i 78 tysięcy sztuk. Ogólna liczba pomp ciepła wzrosła w Polsce w zeszłym roku o 23%. Porównując Polskę do innych krajów, nadal nie mamy zbyt dużo pomp ciepła. W Norwegii na 1000 domów przypada 635 pomp ciepła, w Finlandii 512, a w Szwecji 438. W Polsce jest to mniej niż 50.

Kluczowym narzędziem stabilizacji sytuacji w sektorze pomp ciepła jest przygotowanie i wydanie europejskiego planu działania dla pomp ciepła (heat pumps action plan). Dokument jest opóźniony, a branża apelowała o jak najszybszą publikację już w lutym, niestety nadal nieskutecznie. 

Pompy ciepła – zalety dla klimatu i systemu

W branży pomp ciepła pracuje obecnie około 170 tysięcy Europejczyków, a w przypadku rozwoju sektora ta liczba będzie rosnąć. Jak podaje EHPA, w ciągu ostatnich 20 lat wykorzystanie pomp ciepła powstrzymało emisję około 58 milionów ton gazów cieplarnianych. Pompy ciepła mogą znacząco wpłynąć na dekarbonizację ciepłownictwa i ogrzewnictwa, dzięki zaletom, którymi nie może się pochwalić żadna inna technologia grzewcza. Pompy ciepła są znacznie bardziej efektywne niż tradycyjne systemy grzewcze oparte na paliwach kopalnych, co prowadzi do mniejszego zużycia energii. Jest to możliwe dzięki wykorzystaniu ciepła z powietrza, ziemi lub wody, co zmniejsza zależność od paliw kopalnych i emisję CO₂. Przejście na pompy ciepła, zwłaszcza w połączeniu z zieloną energią elektryczną, znacząco zmniejsza emisje gazów cieplarnianych w porównaniu z tradycyjnymi systemami grzewczymi. Co więcej, może też być korzystne dla sieci elektroenergetycznej – dzięki usługom elastyczności i nowym modelom biznesowym. Wdrożenie pomp ciepła w szerokiej skali może przyspieszyć transformację w kierunku bardziej zrównoważonego i niskoemisyjnego sektora ciepłowniczego i ogrzewnictwa.

Źródło: EHPA